حذف

قید

استعاره نامیدن چیزی است به نامی جز نام اصلی‌اش، هنگامی که جای آن چیز را گرفته باشد.

ارکان استعاره
1ـ مستعارمنه(مشبه به): معنای اولیه و ظاهری.
2ـ مستعارله(مشبه): معنای باطنی و مورد نظر شاعر.
3ـ جامع(وجه شبه): ارتباط میان واژه اولیه و واژه مورد نظر.
4ـ مستعار: لفظی که در آن استعاره شده است.
مثلاً در این بیت:
                                     ای که بر مه کشی از عنبر سارا      
                                                   چوگان مضطرب حال مگردان! من سرگردان را
 
  در این بیت، مه "مستعارمنه" است. روی یار که به ماه تشبیه شده "مستعارله" است. "جامع" زیبایی و درخشندگی است؛ که باعث تشبیه روی دلدار به ماه شده است و لفظ "مه" مستعار است.
 
انواع استعاره از لحاظ وجود مشبه­به
1.    استعاره مصرحه:
  استعاره مصرّحه(تحقیقیه): اگر از کل تشبیه فقط "مشبه­به" بماند استعاره را مصرحه یا آشکار می­گویند؛ که خود بر چندین قسم است: (استعاره مصرحه مجرده، استعاره مصرحه مطلقه، استعاره مصرحه مرشحه، استعاره اصلیه و تبعیه، استعاره نزدیک و استعاره دور، وفاقیه و عنادیّه  از انواع دیگر استعار ه مصرحه میباشد).
      ا. استعاره مصرحه مجرده: مشبه­به + صفات یا اجزاء مشبه(یعنی در کلام مشبه­به با ملائمات مشبه همراه است).
     ب. استعاره مصرحه مطلقه: مشبه­به+ صفات یا اجزاء مشبه و مشبه­به(یعنی مشبه­به را ذکر کنیم و با ان هم از ملائمات مشبه­به و هم از ملائمات مشبه چیزی بیاوریم).
    ج. استعاره مصرحه مرشحه: مشبه­به + صفات یا اجزاء همان مشبه­به(یعنی مشبه­به را همراه با یکی از ملائمات خود ان مشبه­به ذکر
                                             از لعل تو گریابم انگشتری زنهار
           صد ملک سلیمانم در زیر نگین باشد (حافظ) 
  لعل، استعاره آشکار از لب سرخ یار است، زیرا حافظ به قرینه از آن زنهار خواسته.
د‌.     استعاره اصلیه و تبعیه:
  اصلیه: هر گاه اسم یا گروه اسمی، استعاره واقع شوند، استعاره را اصلیه میگویند:
                                             ای گل خوش نسیم من بلبل خویش را مسوز  
                                                               کز سر صدق می­کند شب همه شب دعای تو
 
"گل خوش نسیم" استعاره از معشوق و بلبل استعاره از عاشق است.
 
  استعاره تبعیه: اگر صفت و فعل استعاره شوند، استعاره را تبعیه گویند.
                                                 تا بماند جانت خندان تا ابد
     همچو جان پاک احمد بااحد (مولوی)      
  در این بیت "خندان" که صفت است، استعاره از شادابی و با طراوت بودن است.
 
ه‌.     استعاره آشنا و شگفت
  استعاره نزدیک و آشنا: در این استعاره به راحتی می توان به جامع(وجه شبه) پی­برد.
                                          آه از آن نرگس جادو که چه بازی انگیخت  
                                                           آه از آن مست که بر مردم هشیار چه کرد
دراین بیت، نرگس استعاره­ای آشکار از چشم است.
 
  استعاره دور و شگفت: استعاره­ای است که جامع دیریاب باشد:
                                        دل به می دربند تا مردانه وار                 
                                                        گردن سالوس و تقوا بشکنیم (حافظ)  
  شاعر در عالم خیال سالوس و تقوا را به صورت انسان یا حیوان مجسم کرده است.
 
و‌.     استعاره وفاقیه و عنادیه
  استعاره وفاقیه: استعاره­ای که گرد آوردن و جمع بین مشبه و مشبه­به در آن ممکن باشد:
                     "مرده را اگر بیاموزی و راه بنمایی زنده خواهد شد".
  استعاره عنادیه: عکس وفاقیه است، یعنی آوردن مشبه و مشبه­به بصورت یکجا ممکن نباشد:
                                         تا شدم حلقه به گوش در میخانه عشق 
                                                          هر دم آید غمی از نو به مبارکبادم
در این بیت، استعاره عنادیه روی داده است؛ زیرا تبریک به مناسبت آمدن غم، که هر دو در یکجا نمی­گنجد.
  
2.    استعاره مکنیّه(تخییلیّه)  
  هر گاه از ارکان تشبیه، فقط مشبه با یکی از لوازم مشبه­به بیاید؛ استعاره مکنیّه است. که اگر "مشبه­به" حذف شده، جاندار یا انسان باشد، استعاره مکنیه، "تشخیص" یا "شخصیت بخشی" است و اگر "مشبه­به" حذف شده، جاندار نباشد استعاره، فقط مکنیّه است:
                            تو را از کنگره عرش می­زنند صفیر        
                                                ندانمت که در این دامگه چه افتاده است(حافظ)
  مشبه­به "قصر" است که غیر جاندار و از لوازم کنگره عرش می­باشد.
-استعاره مکنیه (تشخیص):
                              به چشم عقل در این راهگذار پر آشوب   
                                             نگر که کار جهان بی­ثبات و بی­محل است(حافظ)
  مشبه­به "انسان" است و جاندار؛ و چشم از لوازم و ملائمان انسان می­باشد.

 استعاره دارای اقسامی است:
1- استعارۀ مفرد: مستعارِ آن یك كلمه است، اعمّ  از كلمۀ مفرد یا كلمۀ مركّب،  در مثال بالا، «نرگس» كلمۀ مفرد و  «گل زرد»،  كلمۀ مركّب است.
 2 - استعارۀ مركّب: مستعار آن یك جمله می باشد، مانند «هزاران نرگس از چرخِ جهان‌ گرد فرو شد» به جای «شب به پایان رسید» و «برآمد یك گلِ زرد» به جای «خورشید طلوع».
 3- استعارۀ مَكنیّه: مستعارٌله (مشبّه) را همراه با یكی از لوازم یا ملایماتِ مستعارٌمنه (مشبّه‌به) ذكر، و مستعارٌمنه را اراده می­كنند. مانند:
                        ارغوان جـامِ عقـیقی به سمن خواهـد داد
                        چشمِ نرگس به شقایق نگران خواهد شد
                                                                                    (حافظ)
كه در آن مستعارٌله (نرگس)، با كلمۀ «چشم» كه از لوازم مستعارٌمنه (انسان) است، همراه شده است.
4 ـ استعارۀ مُصَرَّحه: مستعارٌمنه (مشبّه‌به) را ذكر و از آن مستعارٌله‌ (مشبَّه) را اراده می­كنند، مانند «نرگس» و «گل زرد» در بیت فوق.
 5ـ استعارۀ مركّب: صورتی را كه منتزع از امور متعدّد باشد ذكر و صورتی دیگر را اراده می­كنند، كه آن نیز منتزع از امور متعدّد است. مانند:
                        به هر كه عرضـه دهـم دردِ خـویـش می‌نگرم
                        كــه غــرقـه‌ام مـن و  او  بــر كـنار مـی‌گـذرد
                                                                          (عرفی شیرازی)
كه در این بیت «غرقه‌ بودن صاحب شكوه و بر ساحل گذشتن كسی كه نزد او شكوه برده» (مستعارٌمنه) تصویر مركّبی است كه از آن «دردمند‌ بودن صاحب شكوه و آسودگی و بی‌خبری كسی كه نزد او شكوه برده» (مستعارٌله) اراده شده است.
   6ـ استعارۀ تحقیقیّه: آن است که مستعارٌله محذوف، امری حسّی یا عقلی ­باشد؛ حسّی، مانند «شیر» در معنی «انسانِ شجاع» و عقلی، مانند «صراطِ مستقیم» در معنی «دینِ مبین».
    7ـ استعارۀ تخییلیّه: آن است که مستعارٌله محذوف، امری وهمی باشد، مانند «چنگالِ مرگ» كه نخست قوّۀ وهم، صورتی وهمی شبیه به صورت چنگال واقعی برای مرگ اختراع می‌كند و سپس «چنگال» را در غیر معنی اصلی به كار می‌برد.
  8 ـ استعارۀ محتمله: آن است كه از یك نظر تحقیقیّه و از نظر دیگر تخییلیّه به شمار آید، یعنی مستعارٌله محذوف محتملِ هر دو وجه (وجه حسّی و عقلی، وجه وهمی)‌ باشد.
  9ـ استعارۀ اصلی: مستعارٌمنه آن اسم جنس (اسم ذات یا اسم معنی) باشد، مانند «نرگس» كه استعاره از «چشم» است.
 10ـ استعارۀ تَبَعی: مستعارٌمنه در آن فعل، شبه فعل، اسماء مشتق  یا حرف باشد. مانند:
                             ابر آمـد و باز بر سرِ سبـزه گریسـت
                              بی‌ بــادۀ گلـرنگ نمی‌بـایـد زیسـت
                                                                                 (خیام)
 در این «گریستن» از «باریدن» استعاره است.
  11ـ استعارۀ تحقیقی: جامع آن داخل در مفهوم طرفین استعاره است، یعنی در مستعارٌله و مستعارٌمنه جامع ذاتی وجود دارد. مانند «پریدن» و «چكیدن» در این بیت:
                              خواسـت پـریـدن چـمـن از چابـكـی
                              خواسـت چكـیدن سـمن از نازكــی
                                                                    (نظامی گنجوی)
«پریدن» استعاره از «هیجان» و جامعِ آن «تندی حركت» است كه در مستعارٌله و مستعارمنه ذاتی است. همچنین «چكیدن» استعاره از «انفصال و گسیختن» و جامعِ آن «تفرّق اجزا از یكدیگر» است، كه در مستعارٌمنه و مستعارٌله ذاتی است.
  12ـ استعارۀ تخییلی: جامع آن داخل در مفهوم طرفین نیست ؛ یعنی در مستعارٌله و مستعارٌمنه جامع ذاتی وجود ندارد، مانند استعارۀ «سرو» به جای «قامت» كه جامع آن دو «بلندی و موزونی» است كه در هر دو غیر ذاتی (عارضی) است.
  13ـ استعارۀ عامّیـّۀ قریبه: جامع آن مأنوس و معمولی است، به گونه‌ای كه ذهن به آسانی آن را درمی­یابد، مانند جامع «شجاعت» در استعارۀ «شیر» به جای «انسان شجاعِ».
  14ـ استعارۀ خاصّـۀ غریبه: جامعِ آن نامأنوس و غیرمعمول است، به گونه‌ای كه ذهن به دشواری آن را درمی­یابد، مانند:
                          در نـعره خُـناق آرد و در جـلوه تَشَـنُّج
                          گـر بأسِ تو یاری ندهد كوس و عَلَم را
                                                                              (انوری)
در این بیت «خناق» استعاره از «صدای كوس» و جامعِ آن «بَم بودن صدا» و نیز «تَشَنّج» استعاره از «تكان خوردن عَلَم» و جامع آن «لرزیدن» است.
  15ـ استعارۀ وفاقیه: استعاره­ای است که طرفین آن در یك موضوع جمع شود، مانند استعارۀ «حیات» از «هدایت» كه هر دو در یك موضوع (فردِ حی هدایت شده) جمع می‌شود.
  16ـ استعاره عنادیه: استعاره­ای است که طرفین آن در یك موضوع جمع نمی‌شود، مانند استعارۀ «موت» از «ضلالت»، كه گمراهی در مورد مُرده مصداق ندارد و این دو در یك فرد جمع نمی‌شود.
  17ـ استعارۀ مجرّده: آن است كه مستعارٌمنه با ملایمات مستعارٌله همراه باشد، مانند:
                         نـرگـسِ مـست نـوازش كـنِ مـردم دارش
                         خونِ عاشق به قدح گر بخورد نوشش باد
                                                                                   (حافظ)
در این بیت «نرگس» مستعارٌ منه و «مستی»، «نوازش كردن» و «مردم‌داری» از ملایمات مستعارٌله (چشم) است.
  18ـ استعارۀ مرشّحه: آن است كه مستعارٌمنه با ملایمات خود همراه شود، مانند:
                           از لـعـل تـو گـر یـابـم انـگشـتری زنـهـار
                           صـد مُلكِ سلیـمانم در زیـر نگـین باشد
                                                                                  (حافظ)
در این بیت «لعل» مستعارٌمنه و «انگشتری» و «نگین» از ملایمات آن است.
  19ـ استعارۀ مطلقه: آن است كه مستعارٌمنه قرینِ ملایمات نباشد و خود به تنهایی ذكر شود، مانند:
                      شكوفه بر سرِ شاخ است چون رخسارۀ جانان
                      بـنفشـه بر لـبِ جــوی است چون جرّارۀ دلـــبر
                                                                         (عبدالواسع جبلی)
در این بیت «جرّاره» استعاره از «زلف» است و با ملایمات همراه نیست.

آزمون فارسی دهم(تجربی)

آزمون درس : نگارش  1سال دهم نوبت اول

نام و نام خانوادگی :                                            تاریخ امتحان :                                                                             مدت امتحان :

الف - بازشناسی (  2نمره )

 1-عبارت های زیر مربوط به کدام یک از شگردهای نوشتن است ؟ ( 5.0نمره)

( بارش فکری - اگرنویسی - گزین گفته )

- اگر مادران نبودند چه می شد ؟ - بهشت زیر پای مادران است

 2-متن زیر را بخوانید و عبارت های عینی آن را مشخص کنید. ( 2مورد ) ( 5.0نمره)

در کابینت را که باز میکنم نا خودآگاه دستم می رود سمت شیشه ای که پراست ازبرگ های ریز سبز

کم رنگ.عطر پونه سرمستم می کند و می بردم به خا طرات روشن گردش جمعه های اردیبهشت.

 3-متن زیر را بخوانید سپس  4پرسش از متن گزینش کنید .

ساعت وسیله ای است برای تعیین دقیق زمان این وسیله قدمتی به پهنای تاریخ دارد.

تا قبل از اختراع شدن ساعت انسان ها برای کارهای روزمره خود نمی توانستند برنامه دقیقی

بریزند ساعت انواعی دارد که بر اساس اندازه و شکل به : ساعت جیبی. ساعت مچی. ساعت

دیواری و ساعت ایستاده تقسیم می شود

ب – آفرینش (  8نمره )

 4-از میان موضوع های زیر یکی را انتخاب کنید و در مورد آن متنی بنویسید.

( خوش آغازی  1نمره - پرورش موضوع  6نمره - خوش فرجامی  1نمره )

پنجره - باران - گزارشی از یک اردوی دانش آموزی

پ – سازه های نوشتار (  6نمره )

 5-حکایت زیر را بخوانید و آن را به زبان ساده باز نویسی کنید.

موری را دیدند به زورمندی کمر بسته و ملخی را  15برابر خود برداشته . به تعجب گفتند : این

مور را ببینید که با این ناتوانی باری را به این گرانی چون می کشد ؟ مور چون این بشنید بخندید و

گفت : مردان بار را به نیروی همت و بازوی حمیت کشند . نه به قدرت تن و ضخامت بدن

 6-مثل زیر را تا یک بند گسترش بدهید

درختان ایستاده می میرند...

 7-شعر زیر را بخوانید سپس درک و دریافت خود را در یک بند بنویسید

پرندگان به جانب غربت می روند

درخت ها افقی میروند و دارکوب ها

بر دسته تبر می زنند

نکند اره موتوری از تعمیر برگشته باشد...

ت – کالبد شکافی متن ( 2نمره )

 8-متن زیر را بخوانید و آن را بز اساس سنجه های مشخص شده تحلیل کنید

( عینی یا ذهنی بودن عبارت ها  5.0نمره – ارتباط معنایی واژه ها  5.0نمره – فضای حاکم بر

نوشته  5.0نمره – گزینش واژه ها  5.0نمره )

آه چه شب ها ! ای پنجره گرد اتاقک من . ای دریچه بسته چه شب ها که از تخت خوابم به سویت

نگریستم . در حالی که با خود می گفتم :اینک هنگامی که رنگ این چشم به سپیدی بگراید . سپیده

خواهد دمید

ث - هنجارهای نگارشی

رعایت نشانه نگارشی ( 1نمره ) نداشتن غلط املایی (  1نمره )

رعایت دو مورد ذکر شده هم در متن های تولیدی ( آفرینش. حکایت نگاری. مثل نویسی. شعر گردانی )

ضروری است

انشاهای برگزیده سال تحصیلی 98-97

 #انــــواع_ی:

ی نکره: کتابی

ی وحدت: نشانه ی یکی بودن

ی شناسه: رفتی ، آمدی

ی استمراری : رفتمی ، بودندی

ی مصدری : خستگی ، زیبایی

ی لیاقت: خوردنی، پوشیدنی

ی نسبت: تهرانی، محمدی این ی گاه مفهوم فاعلی دارد مانند : مرد جنگی و گاه مفهوم مفعولی دارد مانند: تیر پرتابی ، راز نهانی

ی میانجی (رابطه): خدای من

ی بدل یا جانشین فعل «هستی»: تو خوبی.

ی تعجب: چه برف شدیدی

ی احترام : نور چشمی

ی دلسوزی: طفلی، حیوونی

ی کثرت : بسی (بسیاری)

ی زاید: به کلمات مختوم به مصوت «ا» و «و» اضافه می شوند. بوی ، موی، خدای

ی بیان خواب : دیدم به خواب دوش که ماهی برآمدی

ی تمنا: کاشکی

#انواع_حروف_در_زبان_فارسی

#انواع_که

۱- حرف ربط:

- مطلق (وابستگی ) که مفهوم خاصی ندارد :

آنان که رفتند . آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند ...

- بیان علّت یا تعلیل : به معنی زیرا، چون و... :

زبان درکش ای مرد بسیار دان

که فردا قلم نیست بر بی زبان

۲- حرف اضافه: به معنی «از» و معمولاً بعد از صفت برتر می آید :

جُوی مشک، بهتر که یک توده گِل

۳- ضمیر پرسشی : به معنی چه کسی؟

که گفتت برو دست رستم ببند ؟

۴-  ضمیر مبهم : در معنی کسی یا هرکسی :

هر که آمد عمارتی نو ساخت.

خبر از دوست ندارد که ز خود بی خبر است .

#انواع_چه:

۱- صفت پرسشی: قبل از اسم یا ضمیرمی آید:

چه کسی راز مرا می داند؟

چه کتابی می خوانی ؟

۲- ضمیر پرسشی: به تنهایی و به قصد پرسش می آید و می توان آن را جمع بست:

او چه کرد آن جا که توآموختی؟

۳- ضمیر تعجبی: برای بیان تعجّب می آید و می توان آن را جمع بست :

این مُلک چه ها دید و چه کردند بدین خلق !

۴- صفت تعجبی: قبل از اسم یا ضمیر و برای بیان تعجّب می آید:

چه خیال ها گذر کرد و گذر نکرد خوابی !

۵- حرف ربط بیان علت یا تعلیل: به معنی زیرا، زیرا که ، به علت این که و … :

چه، هر یکی را از این غذای دیگر است .

۶- حرف ربط همپایگی: هرگاه دو بار درجمله به معنی « یا » بیاید :

چه بخواهی چه نخواهی او می آید .

۷- پسوند تصغیر : اگر درآخر اسم قرار گیرد و نشانه کوچکیِ کلمه قبل از خود باشد :

زاغچه، باغچه و …

#انواع_تا

۱- حرف ربط به معنی تا این که ، زیرا که، وقتی که ، که :

بیا تا قدر یک دیگر بدانیم ؛

بگذار تا بگرییم چون ابر در بهاران

۲- حرف اضافه نشان دهنده ی پایان زمان یا مکان و مسافت :

چون که تا اقصای هندوستان رسید ؛

از این جا تا مدرسه راهی نیست.

۳- صوت یا شبه جمله به معنی «هان» ، « مبادا » و معمولاً قبل از فعل منفی می آید: به روز نیک کسان گفت تا تو غم نخوری !

۴- میان وند : بین دوکلمه می آید و کلمه ای با مفهوم جدید می سازد :

دور تا دور ، سر تا پا و…

نکته : اگر حرف «از» قبل از آن بیاید، «تا» به معنی حرف اضافه است : از سر تا پا …

۵- ممیّز : به جای کلمات «شاخص» : می آید : دو تخته پتو > دو تا پتو ؛ دو فروند هواپیما > دوتا هواپیما و …

#انواع_چو_چون:

۱- حرف ربط به معنی وقتی که ، زیرا، چون که و ... :

چو باز آمدم کشور آسوده دیدم ؛

چون نیک نظر کرد، پَرِ خویش بر او دید

۲- حرف اضافه به معنی مانندِ، مثلِ، بسانِ و ... :

چون شیر به خود سپر شکن باش ؛

چو فرهادم آتش به سر می دود

۳- قید پرسشی  به معنی چگونه :

دوش چون بودی ؟

که شب چون بدی روز چون خاستی

ز پیکار دل بر چه آراستی ؟

#انواع_را:

۱-  نقش نمای مفعول :

این فصل را با من بخوان باقی فسانه است

این فصل را بسیار خواندم عاشقانه است

۲-حرف اضافه در معانی：

1- به : پدر را گفتم از انسان، یکی سر بر نمی دارد

2- برای : این نصیحت ز جهان گذران ما را بس

3- از : حکیمی را پر سیدند ...

4- مخصوصِ : منت خدای را عزّ و جلّ ...

5- قسم به : دل می رود ز دستم صاحبدلان خدا را

۳- فک اضافه : نشانه ی جدایی بین مضاف و مضافٌ الیه است :

فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم > سقف فلک را بشکافیم

#انواع_ان:

۱- پسوند جمع :

گاوان و خران بار بردار

بِه زآدمیان مردم آزار

۲- پسوند صفت حالیه :

نگران با من اِستاده سحر؛

شادان همی رفت

۳- پسوند زمان :

بامدادان که خاطر بازآمدن بر رای ماندن چیره شد ...

۴- پسوند مکان : دیلمان ؛ گیلان، ریگان و ...

۵- پسوند اسم مصدر: حنابندان ؛ یخ بندان و ...

۶- پسوند نسبت : جانان ؛ بابکان ؛ قبادان و ...

۷- پسوند شباهت : کوهان

۸- پسوند صفت فاعلی : گریان ، روان ؛ جویان و ...

[Forwarded from ادبياٺ‌ دهم (A.a .khaniabad)]

#دانش‌های_زبانی

#انواع_الف:

الف‌ دعا: کناد

الف‌ ندا: خدایا

الف‌ میانوند:کشاکش

الف‌ مناظره: گفتا

الف‌اطلاق‌ یا اشباع‌: «ز بیژن‌ مگر آگهى‌ یابما»

الف‌ تفخیم‌ و تعظیم‌: بزرگامردا

الف‌ مبالغه‌: خوشا

الف‌ اسم‌ معنى‌ساز: ژرفا

الف‌ جانشین‌ تنوین: ابدا

الف‌ صفت‌ فاعلی: دانا و مانند آن

#انــــواع_ک:

ک تصغیر:پسرک ٬ دخترک

ک تحقیر:مردک ٬ زنک

« پس زنیکه (زنک) دیوونه شده که این جوری داره خودشو لت و پار می کنه ؟»

(ادبیات فارسی ۳ عمومی ٬ گاو )

ک تحبیب: طوطیک ٬ گُلک

« بعد از آنش از قفس بیرون فکند       طوطیک پرید تا شاخ بلند »

( ادبیات فارسی ۳ اختصاصی ٬ طوطی و بازرگان )

ک تکریم: مامک ٬ بابک

« پسر گفتش ای بابک نام جوی

یکی مشکلت می بپرسم بگوی »

ک تشبیه:عروسک ٬ خرک ( اسبابی در ورزش  ژیمناستیک ) ٬ لواشک

ک همراهی:پفک ٬ عینک ٬ نان سنگک٬ بادکنک

بود آنکه مرا تاب و توان رفت که رفت

بر جسم وتنم بود روان رفت که رفت

چشمم نگران در پی او ماند که ماند

می کرد تمنّا که بمان،رفت که رفت

از داغ جدایی جگرم سوخت که سوخت

انداخت مرا شعله به جان رفت که رفت

خود دانه ی عشقش به دلم کاشت که کاشت

می خواست شود سبز و عیان،رفت که رفت

در باغ دلم مثل گلی بود که بود

نورُسته،که با باد خزان رفت که رفت

رفت و همه ی هستی من برد که برد

از هستی من نام ونشان رفت که رفت

امّید به برگشتن او نیست که نیست

چون تیر که انداخت کمان رفت که رفت

با دوست چه اندازه زمان زود گذشت

بی دوست ولی تلخ و گران رفت که رفت

«لایموت»

تجربه

مهر بود و اوّلین روز کلاس

حال خوبی داشتم از صبحدم

پرتوان و پر توقّع پر غرور

با سری پر شور «تق تق» در زدم

در گشودم پا نهادم در کلاس

یک صدایی گقت:«بر پا بچّه ها»

با تمام قد همه برخاستند

گام ها گشتند با هم ،هم نوا

غنچه ی لب ها شکوفا شد دمی

پر کشید از غنچه ها مرغ کلام 

نغمه ها با یکدگر آمیختند

حاصلش شد جمله ی«آقا سلام»

از سر ناپختگی کردم نگاه

تا ببینم آن شکوه و اقتدار

مثل یک فرمانده که از لشکرش

سان ببیند با غرور و افتخار

لحظه ای دیدم نشسته یک نفر

زیر صورت دست را کرده ستون

بر خلاف دوستان دیگرش

داده لم بر نیمکت بی چند و چون

تا که دیدم این چنین بی حرمتی

من عنان صبر را دادم ز دست

فرصتی شد در همین آغاز سال

تا دهم از خود نشان یک ضرب شست

در همان هنگام باریدن گرفت

تیرهای سرزنش بی مَعطی:

تو نمی دانی مگر رسم ادب

این چنین چسبیده ای بر صندلی?!!

تا به حال اصلاًً نبودی در کلاس

تا بخوانی مشق آداب ادب؟!!

این سخن را ای پسر نشنیده ای

«بی ادب محروم ماند از لطف رب»

تا شنید او حرف هایم را کشید

دست را از زیر صورت بی درنگ

رنگ آرامش پرید از چهره اش

صورت معصوم او شد زرد رنگ

همچنان ساکت به رویم خیره ماند

در نگاهش موج می زد اضطراب

باز گفتم ای پسر آخر چرا

حال خوبم را چنین کردی خراب؟!!

احترام هر معلّم واجب است

برشما در هرکلاسی هر زمان

هر کسی می داند این را بی گمان

از بزرگ و کوچک و پیر و جوان

من ندیدم در تمام خدمتم

دانش آموزی چنین بی معرفت

زودتر برخیز از جایت پسر

تا ببینم هیکل بی مصرفت!

در همین هنگام بالا برد دست

در کنار او یکی از بچّه ها

منتظر در بند رخصت هم، نماند

ترک کرد او نیمکت را بی صدا

رفت سوی گوشه ای برگشت زود

بود امّا دست او جفتی عصا

داد عصاها را به آن هم تختیش

تا که برخیزد برای من به پا!

آن عصاها را که دیدم برجهید

برق از چشمان من چون آذرخش

زود فهمیدم که من پیموده ام

جادّه ی ناپختگی را مثل رخش

مانده بودم همچنان مبهوت و منگ

بیش تر بودم به یک کودک شبیه

شد نگاه بچّه ها سنگین و تلخ

چون نگاه عاقلان در یک سفیه!

شد زبانم در دهانم مثل سنگ

بر دهانم خورد مُهری از سکوت

پایه های اقتدارم سست شد

سست تر از تارهای عنکبوت

پیش او رفتم کشیدم دست مهر

بر سرش گفتم پسر شرمنده ام!

بیش تر از هرکسی در این کلاس 

آنکه باید درس گیرد بنده ام!

رو به شاگردان دیگر در کلاس

کردم و گفتم در این روز نخست

چون نگاهم بود از روی غرور

این چنین کردم قضاوت نادرست

بی گمان فرجام او چون بنده است

هرکه باشد در قضاوت ها عجول

غیر از اینکه بشکند دل های پاک

می شود در بین جمعیّت خجول

عینک دودیست خودبینی،اگر

شد برای دیدنت قاب نگاه

بی برو برگرد بدبین می شوی

هر سفیدی را تو می بینی سیاه

«لایموت»

1.     اسم ساده : اسمی است که تنها از یک جزء (تکواژ) ساخته شده باشد و به دو جزء یا بیشتر تقسیم نشود. مانند: آب، قلم، کوه، دریا...

2.    اسم غیر ساده: كلمه اي است كه بيش از يك جز (تكواژ) داردو به دو جزء یا بیشتر تقسیم شود. شادی، خوبی، رفتار، کتاب خانه، تخم مرغ، روزنامه فروشی.

انواع اسم غیر ساده  :    ۱-  مشتق(وندی) 2- مرکب 3 –وندی-مرکّب( مشتق – مرکب)

1-مشتق(وندی): واژه اي است كه از يك جزء معنی دار و يك يا چند ((وند)) اشتقاقي تشكيل مي شود مثل : دانش، گرما ،دردمند.

بعضی از ساخت های اسم مشتق:

1-   صفت + ی : خوبی ، سفیدی

2-  اسم + ی : بقالی ، ابری ، ساحلی

3-بن ماضی + ار: کردار ، نوشتار، دیدار

4- بن مضارع + ه : خنده ، لرزه ، تابه

5- اسم + ه : زبانه ، دهانه ، دندانه

6- صفت + ه: زرده ، سفیده، هفته ، سده

7- بن مضارع + ش: روش ، نگرش ، ورزش

8- اسم + ستان : گلستان ، ترکمنستان ،

9-  اسم + گاه: خوابگاه ، شامگاه ، تعمیرگاه

10-اسم + زار : لاله زار ، ریگزار ، کشتزار

11-اسم + چه :باغچه ، دریاچه ، بازارچه

12- اسم + واره : گوشواره ، ماهواره ، جشنواره

13- اسم + بان : باغبان ، پاسبان، کشتیبان

14- اسم + ک: اتاقک ، عروسک ، شهرک

15 – بن ماضی + ن : کشتن ، مردن ، پریدن

16- صفت + ا : گرما ، درازا ، پهنا

2-مركب: واژه اي كه از دو تكواژ آزاد يا بيشتر تشكيل مي شود مثال:لاک پشت،دارو خانه،راهبر،رهبر،پیرو...

برخی از اسم های مرکب:

1-   اسم + اسم: رخت خواب ، شتر مرغ

2-  صفت + اسم : چهل چراغ ، سفید رود ، خوش رنگ

3-اسم + بن مضارع :گوش مال ، گل فروش ، نمک پاش

4- اسم+ بن ماضی : کار کرد ، رهاورد ، دست برد

3-مشتق-مرکّب(وندی-مرکّب):واژه هایی هستند که از دو یا چند جزء معنی دار همراه با یک یا چند وند ساخته شده اند.

مثال:رودررو،خانه به دوش،خوردو خوراک،لبالب،دانش آموز

وند ها از نظر تأثیر گذاری در کلمه دو نوع هستند: 1-وندهای غیر مشتق ساز(تصریفی)2-وندهای مشتق ساز(اشتقاقی).

1- وندهای غیر مشتق ساز :این نوع وندها از

كلمه مشتق نمي سازند. عمده اين تكواژها عبارتند از : 1-علامتهای جمع فارسی و عربی((ها)) و ((ان)) ( سنگ ها مردان))/(ون،ین،ات)

2-((تر)) و ((ترين)) (بزرگ تر و بزرگ ترين) 3-(ي )نكره و وحدت (( بِ )) مثال:مردی را دیدم

4-ضمایر پیوسته(م،ت،ش،مان،تان،شان)

2-وندهای مشتق ساز:تكواژهاي اشتقاقي وقتي با تكواژهاي ديگر تركيب شوند در بارِ معنايي آن ها تاثير مي گذارند و

مقوله دسوری را تغییرمی دهند.

وندها از نظر موقعیّت در کلمه به سه دسته تقسیم می شوند:1-پیشوند2-میانوند3-پسوند

1-   صفت + ی : خوبی ، سفیدی

2-  اسم + ی : بقالی ، ابری ، ساحلی

3-بن ماضی + ار: کردار ، نوشتار، دیدار

4- بن مضارع + ه : خنده ، لرزه ، تابه

5- اسم + ه : زبانه ، دهانه ، دندانه

6- صفت + ه: زرده ، سفیده، هفته ، سده

7- بن مضارع + ش: روش ، نگرش ، ورزش

8- اسم + ستان : گلستان ، ترکمنستان ،

9-  اسم + گاه: خوابگاه ، شامگاه ، تعمیرگاه

10-اسم + زار : لاله زار ، ریگزار ، کشتزار

11-اسم + چه :باغچه ، دریاچه ، بازارچه

12- اسم + واره : گوشواره ، ماهواره ، جشنواره

13- اسم + بان : باغبان ، پاسبان، کشتیبان

14- اسم + ک: اتاقک ، عروسک ، شهرک

15 – بن ماضی + ن : کشتن ، مردن ، پریدن

16- صفت + ا : گرما ، درازا ، پهنا

2-مركب: واژه اي كه از دو تكواژ آزاد يا بيشتر تشكيل مي شود مثال:لاک پشت،دارو خانه،راهبر،رهبر،پیرو...

برخی از اسم های مرکب:

1-   اسم + اسم: رخت خواب ، شتر مرغ

2-  صفت + اسم : چهل چراغ ، سفید رود ، خوش رنگ

3-اسم + بن مضارع :گوش مال ، گل فروش ، نمک پاش

4- اسم+ بن ماضی : کار کرد ، رهاورد ، دست برد

3-مشتق-مرکّب:واژه هایی هستند که از دو یا چند جزء معنی دار همراه با یک یا چند وند ساخته شده اند.

مثال:رودررو،خانه به دوش،خوردو خوراک،لبالب،دانش آموز

وند ها از نظر تأثیر گذاری در کلمه دو نوع هستند: 1-وندهای غیر مشتق ساز(تصریفی)2-وندهای مشتق ساز(اشتقاقی).

1- وندهای غیر مشتق ساز :این نوع وندها از

كلمه مشتق نمي سازند. عمده اين تكواژها عبارتند از : 1-علامتهای جمع فارسی و عربی((ها)) و ((ان)) ( سنگ ها مردان))/(ون،ین،ات)

2-((تر)) و ((ترين)) (بزرگ تر و بزرگ ترين) 3-(ي )نكره و وحدت (( بِ )) مثال:مردی را دیدم

4-ضمایر پیوسته(م،ت،ش،مان،تان،شان)

تكواژهاي اشتقاقي وقتي با تكواژهاي ديگر تركيب شوند در بارِ معنايي آن ها تاثير مي گذارند و

مقوله دسوری را تغییرمی دهند.

وندها از نظر موقعیّت در کلمه به سه دسته تقسیم می شوند:1-پیشوند2-میانوند3-پسوند

1-پیشوندهای معروف زبان فارسی:بِ،نَ،بی،با،نا،هم

2-میانوندهای معروف زبان فارسی:ا،تا،و،در،به

3-پسوندهای معروف زبان فارسی:

1-         آسا: پسوند چگونگی و مانندگی می باشد. مانند: نهنگ آسا، شیرآسا، اهریمن آسا.

2-         آگین(گین): پسوند دارندگی و اتصال می باشد. مانند: برف آگین، زهرآگین، خشمگین.

3-         او: پسوند تصغیر و تحقیر است. مانند: یارو، شکمو، دخترو.

4-         ا: این پسوند به بن مضارع می چسبد و صفت فاعلی مطلق می سازد. مانند: بینا، شنوا، روا

5 -        ا: این پسوند از مشخصه ای صفت می سازد و صورتی دیگر از «نا» است. مانند: ژرفا، گرما، دازا، بلندا، پهنا.

6-       اراین پسوند به بن ماضی می چسبد و صفت فاعلی می سازد. مانند: برخوردار، گرفتار، مردار، نوشتار.

7-       ار: این پسوند به بن ماضی می چسبد و اسم مصدر می سازد. مانند: گفتار، رفتار، شنیدار.

8-       اک: این پسوند به بن مضارع می چسبد و به معنی «آنچه کنند» می باشد. مانند: خوراک، پوشاک، کاواک.

9-       اُم: کاربرد این پسوند در اعداد است. مانند: یکم، دوم، سوم.

10-       ان: این پسوند به بن مضارع چسبیده و صفت فاعلی می سازد. مانند: روان، گریان، سوزان.

11-       ان: این پسوند به بن مضارع چسبیده و از فعل قید می سازد. مانند: دوان دوان، جهان، کِشان.

12-       انه: این پسوند از اسم قید می سازد. مانند: دانشمندانه، پیامبرانه.

13-       . انه: این پسوند از اسم صفت می سازد. مانند: مردانه، زنانه.

14-       ین: پسوند دارندگی و اتصال است. مانند: زرین، سیمین.

15-       ینه: این پسوند اسم ساز است. مانند: خاگینه، زرینه، سیمینه، آردینه(حلوا)

16-       بان: این پسوند صفت فاعلی که دلالت بر نگاهبانی و حفاظت می کند، می سازد. مانند: راهبان، پاسبان، دژبان.

17-       چه(ژه): پسوند تصغیر است. مانند: موچه، موژه، نایژه

18-       دان: پسوند مکان ساز است. مانند: نمکدان، شکردان.

19-       دیس: پسوند مانندگی است. مانند: ناودیس، تاقدیس، تندیس، سردیس، خاجدیس، دلدیس، بادام دیس.

20-       زار: این پسوند اسم مکان می سازد. مانند: لاله زار، سبزه زار.

21-       سار: پسوند مکان ساز است. مانند: یخسار، کوهسار، دیوسار.

22-       سان: پسوند مانندگی، چگونگی است. مانند: دیوسان، شیرسان.

23-       ستان: پسوند مکان ساز است. مانند: باغستان، گلستان.

24-       ش: این پسوند به بن مضارع می چسبد و اسم مصدر می سازد. مانند: روش، آموزش.

25-       فام: این پسوند به آلودگی و رزیدگی بر چیزی دلالت می کند. مانند: زرفام، زرینه فام.

26-       ک: پسوند تصغیر یا تحقیر است. مانند: مردک، زنک، روباهک.

27-       کار: این پسوند از اسم صفت فاعلی می سازد. مانند: چوبکار، آهنکار.

28-       کده: این پسوند اسم مکان می سازد. مانند: دانشکده، پژوهشکده.

29-       گار: این پسوند به بن مضارع می چسبد و صفت مبالغه می سازد. مانند: آموزگار، پروردگار، فریفتگار.

30-       گان: این پسوند اسم مجموعه از چیزی می سازد. مانند: اندامگان(مجموعه اندام ها)، حسابگان، افزارگان.

31-       گاه: این پسوند اسم مکان می سازد و غالبا به بن مضارع افزوده به «ش» مصدر ساز می پیوندد. مانند: دانشکده، پژوهشکده.

32-       گر: این پسوند از اسم صفت فاعلی می سازد. مانند: پژوهشگر، رفتگر.

33-       گری: این پسوند اسم مصدر از شغلی می سازد. مانند: رفتگری، ریخته گری.

34-       گون: این پسوند بر چگونگی و مانندگی دلالت دارد. مانند: مهگون، پری گون، لاله گون.

35-       مان: این پسوند غالبا به بن مضارع یا بن ماضی چسبیده و اسم مصدر می سازد. مانند: پرسمان، گفتمان، گزیدمان(انتخابات)، گماشتمان(انتصابات(

36-       مند(اومند(:سوند دارندگی است. مانند: دانشمند، بهرمند، فرهمند.

37-       نا: این پسوند از مشخصه ای صفت می سازد و صورتی دیگر از «نا» است. مانند: فراخنا، تنگنا، دازنا.

38-       ناک: این پسوند به آلودگی، دارندگی یا فراوانی بر چیزی دلالت می کند. مانند: فراخناک، چسبناک، نمناک

40-       نده: این پسوند به بن مضارع می چسبد و صفت فاعلی می سازد. مانند: بیننده، گواژنده(طعنه زننده).

41-       وار: این پسوند از اسم قید می سازد. مانند: دیوانه وار، فرشته وار.

42-       وار: این پسوند از اسم صفت فاعلی می سازد. مانند: بزرگوار، سترگوار، سوگوار.

43-       واره: این پسوند اسم انجمن یا هماد از کاری می سازد. مانند: جشنواره، سوگواره، اشکواره. این پسوند برای ساختن "نام" هایی بکار میرود که همانندی با یک چیز/کار (نام" دیگر را برساند ولی در ترازی کوچکتر و پایین تر از ان است، بدان میماند و به چم آن وابسته است ولی براستی خود آن نیست مانند:ماه - ماهواره که بجای " قمر مصنوعی" که پیشتر میگفتند درست شد. سنگ - سنگواره که بجای فوسیل بیشتر بکار میرود جشن- جشنواره که به چم فستیوال بکار میرود گوش – گوشواره

44-       واری: این پسوند اسم مصدر می سازد. مانند: سوگواری، اشکواری.

45-       ور: این پسوند صفت فاعلی می سازد. مانند: دانشور، راهور، کنشور، پاسور(پلیس).

46-       وش: این پسوند بر چگونگی و مانندگی دلالت دارد. مانند: مهوش، پری وش، فرشته وش.

47-       وند: این پسوند بر چگونگی و مانندگی و گاهی دارندگی دلالت دارد. مانند: شهروند، دیووند.

48-       ه: این پسوند به بن مضارع می چسبد و اسم افزار می سازد. مانند: استره(از استردن)، ماله، رنده(از رندیدن)، تراشه.

49-       ه: این پسوند به بن مضارع می چسبد و اسم مصدر می سازد. مانند: خنده، مویه، گریه، آموزه.

50-       ی: این پسوند به اسم می چسبد و صفت ساز است. مانند: سنگی، هندی، سیگاری، شطرنجی

51-       ی: این پسوند به اسم و صفت می چسبد و اسم ساز است. مانند: برادری، بزرگی، شیرینی، بیگانگی، عکاسی

نكته آخر اين كه اهل زبان پيشينه كلمه ها را در نظر نمی گيرند بلكه وضعيت امروزي آن ها را

مي بينند. مثلا كلمه هاي دشوار ( دشخوار ) سهراب ( سهرآب ) كوچه ( كوي چه ) مژه

( موي چه = موي ژه ) زمستان ( زم ستان ) سنگین،شیرین،دستگاه و كلمه هايي مانند اين ها امروزه ساده به

حساب مي آيند.

چشمه های خروشان ترا می شناسند
موجهای پریشان ترا می شناسند

پرسش تشنگی را تو آبی جوابی
ریگ های بیابان ترا می شناسند

نام تو رخصت رویش است و طراوت
زین سبب برگ و باران ترا می شناسند

هم تو گلهای این باغ را می شناسی
هم تمام شهیدان ترا می شناسند

از نشابور با موجی از لا گذشتی
ای که امواج طوفان ترا می شناسند

بوی توحید مشروط بر بودن توست
ای که آیات قرآن ترا می شناسند

گر چه روی از همه خلق پوشیده داری
آی پیدای پنهان ترا می شناسند

اینک ای خوب فصل غریبی سر آمد
چون تمام غریبان ترا می شناسند

کاش من هم عبور ترا دیده بودم
کوچه های خراسان ترا می شناسند

قیصر امین پور

آثار محمد گودرزی دهریزی شاعر شعر« قصه ی تکرار آرش» 

طنز صف نانوایی(روزنامه جام جم)

جدال در صف نانوایی دیروز صبح، با اطلاع از این که اخبار سراسری از افزایش ۳۰ درصدی قیمت نان از روز سه شنبه خبر داده بود، با تصور این که صف مشتریان نانوایی سنگکی سرکوچه مان

حتما و حکما حداقل تا ۳۰ درصد دچار ریزش و افت تیراژ نان خواهد شد؛ برای تهیه نان تازه و داغ در محیطی خلوت که جناب شاطر در آنجا از بیکاری مگس کیش می کند، خودم را به نانوایی مزبور

رساندم. اما اگر شما در صف مراجعان به اصغر آقای آمپول زن سرکوچه ما ریزشی دیدید، در صف نانوایی هم دیدید. طبق معمول، کهکشان راه شیری، در مقابل نانوایی شکل گرفته بود. شاطر در

حالی که روزنامه ای در دستان خمیری خود داشت، برای مشتریان همیشه در صحنه و حاضر در صف سخنرانی می کرد: «آقایان و خانم های محترم؛ سرانجام پس از مدت ها سکوت، دولت دیروز

از افزایش ۳۰ درصدی قیمت نان در کشور و آغاز آزادسازی قیمت این محصول خبر داد. این هم اسنادش!» و تیتر درشت روزنامه را نشان ملت داد: «نان گران شد.» شاطر که این اطلاع رسانی و

شفاف سازی در صحنه را در واکنش به برخی اعتراضات مشتری های غافل و بی خبر از افزایش نرخ نان، انجام داده بود؛ پس از آن که از ناحیه ملت خیالش راحت شد که اعتراضی نیست و اگر

هست، در همهمه و گرگرفتگی آتش تنور گم می شود، به خلیفه چشمک زد که پخت نان را ادامه دهد. بالای سرش نوشته بود: «هر آن کس که دندان دهد، نان دهد.» بی هیچ صدایی داخل صف

ایستادم و به بسته های پیشنهادی ای فکر کردم که شاید بتوانم درخصوص گرانی تازه نان در روزنامه ارائه دهم. بلکه این طوری، صف زودتر به انتها برسد و من به نان خود برسم. اهل خانه

منتظرند. آنها یک عمر شنیده اند و خوانده اند که: «بابا نان داد»؛ اما معلم برای آنها توضیح نداده که قیمت نان را چه کسی افزایش داد؟ بسته پیشنهادی: هرچند که سخنگوی دولت اعلام کرده که

این افزایش نرخ بنا به درخواست اتحادیه نانوایان و برای جبران قیمت سوخت و دستمزد کارگران، صورت گرفته است، اما لازم است که علاوه بر اتحادیه نانوایان، روی سخنان گهربار ما با خود

دولت هم باشد: ۱ـ اجرای طرح همزمان: همچنان که طرح افزایش قیمت نان بسرعت اجرایی شد، به موازات آن طرح نظارت بر کیفیت نان نیز به منظور افزایش ابعاد کیفی آن به مرحله اجرای

جدی درآید. بازرس های عزیز با شوخ طبعی با نانوایان محترم برخورد نکنند. خودشان دوسه تا نان برشته و بزرگ گرفتند، خیال نکنند همه مردم همین طوری نان می گیرند. ۲ـ طرح های داخل

کشو: هنوز که قیمت سوخت و حامل های انر‍ژی بنا به درخواست وزیران نفت و نیرو (چنان که چندی پیش در خبرها آمد)، افزایش مجدد پیدا نکرده، قیمت نان خودش بنا به درخواست اتحادیه

نانوایان افزایش پیدا کرد. فلذا تا اطلاع ثانوی، طرح افزایش سوخت و ایضاً آب و برق و گاز را در کشو وزارتخانه تابعه خود نگهداری کنند که هم فعلا اجرایی نشود و هم دزد آن را نبرد. در کتاب

فارسی سال اول ابتدایی و در درس معروف به «بابا آب داد… بابا نان داد»؛ حتما در پاورقی توضیح داده شود که این موضوع، به صورت مطلق نمی باشد، بلکه حالت نسبی دارد. نسبت به

قیمتی که دولت روی نان می گذارد، بابا می تواند نان به خانه بیاورد. گاهی می بینی خدای نکرده، بابا نان نداد! 

طنز گوشی موبایل(روزنامه کیهان)

 می گویند؛ آقا روباهه زیر درخت داشت با موبایلش شماره می گرفت. زاغی از بالای درخت گفت؛ اونجا آنتن نمیده! موبایلت رو بنداز بالا برات شماره بگیرم! و آقا روباهه موبایلش رو انداخت بالا

و گفت؛ شماره بگیر بده. زاغی گفت؛ کور خوندی! این موبایل به جای اون تکه پنیری که چند سال پیش ازم دزدیده بودی!

مايه اصــــل و نسب در گردش دوران زر است 
هر كسي صاحب زر است او از همه بالاتر است 

دود اگر بالا نشيند كســـر شــأن شــعـله نيست
جاي چشم ابرو نگيرد چونكه او بالا تراست

ناكسي گر از كسي بالا نشيند عيب نيست 
روي دريا، خس نشيند قعر دريا گوهر است 

شصت و شاهد هر دو دعوي بزرگي ميكنند 
پس چرا انگشت كوچك لايق انگشــــتر است

آهن و فولاد از يك كوه مي آيند برون 
آن يكي شمشير گردد ديگري نعل خر است 

كــــره ی اسـب ، از نجابت از پـس مــــادر رود 
كــــره ی خــر ، از خــريت پيش پيش مــــادر است 

كاكـل از بالا بلندي رتبــه اي پيدا نكرد 
زلف ، از افتادگي قابل به مشك و عنبر است 

پادشه مفلس كه شد چون مرغ بي بال و پر است 
دائماً خون ميخورد تيغي كه صاحب جوهر است 

صائبا !عيب خودت گو عيب مردم را مگو 
هر كه عيب خود بگويد، از همه بالا تر است

«صائب تبریزی»

کتاب های طنز

1-املت دسته­ دار:ناصر فيض شاعر و طنزپرداز است که چهار کتاب از او چاپ و سه کتاب برگزيده اشعار شعر معاصر ترکيه، شعر معاصر آذربايجان و شعر معاصر ايران (ترجمه به ترکي استانبولي) را در دست چاپ دارد. املت دسته­دار مجموعه شعر طنزي از اوست.

2-نزديک به ته خيار:ناصر فيض هدف اصلي­اش از انتشارات اين مجموعه را ايجاد لبخند و در نتيجه نشاط در مخاطب مي­داند يعني پس زدن خودکار و دغدغه­ها و درگيري­هاي ذهني کدورت زا و غم آفرين با ايجاد نوعي آرامش در کنار شور و شعف به دست آمده از موضوع طنز که ته ماجرا مي­رسد به اصلاح و اصلاح گري.

3- کتاب طنز1:سيد عبدالجواد موسوي،مجموعه آثاري طنز که به اهتمام موسوي در 184 صفحه از سوي حوزه هنري به چاپ رسيده است. کژتابي­هاي ذهن و زبان از بهاءالدين خرمشاهي تا ملي در ماهيت طنز از ميرشکاک، سخره گيري پرخاشجوي از جواد موسوي، هيچ وقت رنگي نشده­ام در گفتگو با منوچهر احترامي و . . . از مقالات کتاب حاضر است.

4- کتاب طنز2و3و4و5و6:سيد عبدالجواد موسوي

5-شاهنشاه در کوچه دلگشا:سال 1352 حزب رستاخيز تشکيل شده و ديکتاتوري اوج گرفته است. شاهنشاه براي جمع آوري اطلاعات و شناسايي دشمن با لباس مبدل به کرمان مي­رود. شاهنشاه در ميان مردم است بدون اينکه مردم خبر داشته باشند به اين ترتيب طنز موقعيت ايجاد مي­شود.

6-زخم و نمک:سيد عبدالجواد موسوي

7- مگيل:محسن مطلق/مگيل نام قاطري است که به همراه چند استر تسليحات و تدارکات لازم را نيروهاي مستقر در خط مقدم مي­رسانند. اين قاطر از کمين نيروهاي دشمن جان سالم به در مي­برد ماموريت بعدي او رساندن يک رزمنده مجروح به عقب است اين رزمنده نه مي­بيند و نه مي­شنود. در اصل گوش و چشم خود را در جنگ از دست داده و مجبور است که به مگيل اعتماد کند و دنبال او راه بيفتد.

8-نقطه ته خط

مهرداد صدقي

اين اثر گزيده طنزهايي است که در نشريه­هاي گل آقا هفته نامه سلامت و سپيد منتشر شده است. نويسنده سعي کرده است مطالبي را در اين کتاب بگنجاند که با مرور زمان هيچ گاه غبار کهنگي بر آن ننشسته و تازگي خود را همواره براي مخاطب هر دوران داشته باشد.

9-نمايش روحوضي

محمدباقر انصاري

در واقع لزوم ثبت، حفظ و احياي نمايش روحوضي با توجه به نياز بشر امروز به خنده دليل اصلي توليد انتشار اين کتاب دانسته شده است. در اين کتاب مي­توانيد مباحثي همچون «بازشناسي و ماهيت خنده»، «کمدي چيست» و «ماهيت و ساختار نمايش­هاي شادي آور ايراني» مطالعه کنيد.

10-لبخند غيرمجاز

اسماعيل اميني

11-داستان­هاي کوتاه طنز

عليرضا لبش/محمدعلي علومي

چه روزها که یک به یک غروب شد نیامدی
چه بغض ها که در گلو رسوب شد نیامدی

خلیل آتشین سخن، تبر به دوش بت شکن
خدای ما دوباره سنگ و چوب شد نیامدی

برای ما که خسته ایم و دل شکسته ایم نه
ولی برای عده ای چه خوب شد نیامدی

تمام طول هفته را به انتظار جمعه ام
دوباره صبح، ظهر، نه! غروب شد نیامدی

«مهدی جهاندار»

فعل وصفی

وقتی چند جمله پشت سر هم می آیند فعل جمله یا جمله های غیر پایانی را را با ساخت صفت مفعولی (بن ماضی+ه)به کار می بریم ، به این نوع فعل ها فعل های وصفی می گویند. در این صورت فعل دیگری در آخر عبارت می آورند . فعل وصفی از جهت شخص ، زمان و وجه ، تابع فعل آخری است.. در مثال زیر :علی کتاب را برده  به کتابخانه تحویل داد. در این جمله فعل(تحویل داد)ماضی ساده است بنابرین فعل وصفی(برده)نیز ماضی ساده محسوب می شود و نهاد هر دو«علی» است.

نکته1:بعد از فعل وصفی باید حرف ربط بیاید(و،امّا،ولی)در غیر این صورت دیگر فعل وصفی نخواهد بود.

مثال:علی توپ را برداشته،فرار کرد.(برداشته قید می باشد)

نکته2: نهاد فعل وصفی باید با دیگر فعل ها مشترک باشد.مثال:من به خانه رفته و حسن به مدرسه رفت.(این جمله غلط است چون نهاد جمله وصفی «من»و نهاد جمله آخر«حسن»است.)

نکته3: در زبان فارسی محاوره(گفتاری) اصلاً کاربرد ندارد.

نکته4: در زبان فارسی معیار فعل وصفی زیاد کاربرد ندارد.

نکته5:فعل وصفی را نباید با فعل های محذوف اشتباه گرفت.

آنا

اول کی وجودی هر زمان خزانلاری ادر باهار           اونون نحیف قامتی شمع تکین ایشیق سانار

شمعِ وجودی قورتولوب اوز باهاری خزان اولوب      جهانیمیز قاراندریق باغ وجودیمیز سولوب

ایللر اولار کی دونیانین بیزلره یوخدی لذّتی             چونکی گلستانین باغین بولبولولندی عزّتی

چوخلی زماندیر کی داخی اشیدمیریک ترانه سین   ادور کی هر زمان توتور اوره گ اونون بهانه سین

توپراقین آلتیندا قالیب توپراق اولوبدور قفسی          هی جان آتیر کی سَسله نه آمّا یِتیرمیر نَفسی                                      

ایستیری سسله نیب دییه:« ای باغیمین ثمرلری     کئچیب گئدن گونلریمین نشانه و اثرلری

دوزدوکی من یوخام ولی باهار هله قوتولمویوب        گلستانیمدا گوللَریم غنچه لریم پوزولمویوب

دوگون ورون ریشه لری بیربیریزه اولون دایاق           خزان یئلی اسسه اگر سینیخمیا بارلی بوداق

ایستییسیز من سوینم ،سویندیرین بیربیریزی            اوندا یقین بولون کَدر یخانماز هئچ زمان سیزی

قیش کی گلیب آتین چاپار بیربیریزی اونودماین          محبتین ریشه سینی عزیزلریم! قوروتماین

محبتین ایستیسیدیر سوایلییر کَدر بوزون                   بولون محبت ایلییَر یاخشی گونون عمرون اوزون»

«لایموت»

اقسام فعل ازنظر زمان:

الف)فعل ماضی ( گذشته)     ب) مضارع ( حال)    ج) مستقبل ( آینده)

مضارع) فعل مضارع :فعلی است که بر انجام کاری یا روی دادن حالتی وصفتی در زمان حال یا آینده دلالت می کند.

فعل مضارع سه قسم است:

  مضارع اخباری

  مضارع التزامی

  مضارع مستمر(جاری)

1-مضارع اخباری: مضارع اخباری بر انجام کاری در زمان حال به طور قطعی به کار می رود. 

مضارع اخباری به کمک بن مضارع فعل مورد نظر و پیشوند(می) و  شناسه هاساخته می شود. : می+ رو + م= می روم

می روم            می رویم 

می روی           می روید

می رود             می روند 

2- مضارع التزامی: 

مضارع التزامی فعلی است که بر انجام کاری در زمان حال یا آینده همراه با شک و تردید،آرزو،شرط دلالت دارد.

طریقه ی ساخت آن:هر گاه به جای «می» درمضارع اخباری «بِ»قرار دهیم ،فعل به صورت مضارع التزامی در می آید.مثال:

« می رود » مضارع اخباری است.

«  برود  » مضارع التزامی است

بروم              برویم 

بروی             بروید 

برود              بروند 

3- مضارع مستمر(در جریان): مضارع جاری(ملموس) برانجام کاری یاروی دادن حالت وصفتی در زمان حال به صورت مستمر دلالت دارد.

مثال: حسین دارد می نویسد.

نکته1:فعل مضارع اخباری و التزامی گاهی در مفهوم آینده نیز به کار می روند:فردا به مدرسه می روم/شاید فردا به مدرسه بروم.

نکته2:گاهی پیشوندهای مضارع اخباری و التزامی(می،بِ)حذف می شوند که در این صورت باید از مفهوم جمله به زمان آن پی برد.

نکته3:در متون کهن گاهی ماضی ساده با پیشوند(بِ) همراه می شود که نباید با مضارع التزامی اشتباه گرفت.صیّاد برفت.

نکته4:فعل امر را نباید با مضارع التزامی اشتباه بگیریم زیرا:الف-فعل امر فقط در دو صغیه ساخته می شود(دوم شخص مفرد و جمع) امّا فعل مضارع التزامی در شش شخص صرف می شود.ب-فعل امر انجام کاری را از ما درخواست می کند امّا فعل مضارع التزامی بر شک،تردید،آرزو و شرط دلالت می کند.

نکته5:گاهی بین فعل کمکی مضارع مستمر(دار) و فعل اصلی فاصله می افتد در این صورت نباید آن ها را جدا از هم حساب کرد.من دارم مطلب می نویسم/فعل(دارم می نویسم)

نکته6:هنگام منفی کردن فعل مضارع التزامی پیشوند(بِ) حذف شده و (نَ)جایگزین می شود.بروم/نروم

ماضی

1- ماضی ساده : فعلی که از انجام کار یا روی دادن حالت در گذشته خبر می دهد.

                   ساخت ماضی ساده : بن ماضی فعل+ شناسه ی ماضی  مثال : رفتــــَم

نکته1:در متون کهن گاهی ماضی ساده با پیشوند(بِ) همراه می شود که نباید با مضارع التزامی اشتباه گرفت.صیّاد برفت.

نکته2:مهم ترین علامت ماضی ساده نداشتن علامت است.

2-ماضی نقلی(گذشته زنده) : فعلی که در گذشته شروع شده و ادامه دارد یا آثارش تا زمان حال باقی است.

 ساخت ماضی نقلی : بن ماضی فعل + ه + (ام،ای،است،ایم،اید،اند) مثال : رفته ا َم

نکته1: بن ماضی + ه  را صفت مفعولی هم می گویند.دید+ه=دیده

نکته2:فعل کمکی زمان ماضی نقلی(است)می باشد که با گذشت زمان حذف شده و فقط در سوم شخص مفرد باقی

مانده است:رفته است.

شنیده استم/شنیده استی/شنیده است  

شنیده استیم/شنیده استید/شنیده استند             

3-ماضی استمراری(گذشته پیوسته) ،آن است که دلالت کند بر صدور فعل در زمان گذشته به طریق استمرار و تکرار و تدریج .ساخت آن:می +ماضی ساده/می رفتم. 

نکته1:پیشوند دو زمان(مضارع اخباری) و (ماضی استمراری) (می) بوده و وجه تمایز

آن ها بن های فعلی هر کدام می باشد.

نکته2:در متون کهن گاهی زمان ماضی استمراری با پیشوند(همی) یا پسوند(ی) نیز می آمد.

مثال:همی رفتند/رفتندی

نکته3:اکثر فعل هایی که بن ماضی آن ها به (ید) ختم می شود ماضی استمراری سوم شخص مفرد آن ها با مضارع اخباری دوم شخصشان یکی است.مثال:می دوید

برخی از این افعال عبارتند از:کشید،دوید،رسید،خرید،بُرید،جوید،جهید،خزید،پرید،لغزید،لرزیدو...

4-ماضی مستمر(در جریان):فعلی که در گذشته درحال وقوع بوده و توسط فعل دیگری قطع

شده‌است.ساختار:داشتم،داشتی،داشت..+ماضی استمراری/داشتم می رفتم

5-ماضی بعید (گذشته دور):فعلی که در گذشته دور اتّفاق افتاده است.

• ساختار: صفت مفعولی (بن ماضی + ه) + بودم،بودی،بود.../رفته بودم

6-ماضی التزامی(گذشته درخواستی):برای بیان کاری در گذشته همراه با احتمال، آرزو، یا التزام به‌کار می‌رود.

• ساختار: صفت مفعولی (بن ماضی + ه) + باشم،باشی،باشد.../رفته باشم

 نکته1:در زمان های فعل شش زمان دارای فعل کمکی(معین)هستند:مستقبل،ماضی نقلی،ماضی بعید،ماضی التزامی،ماضی مستمر،مضارع مستمر.

نکته 2:در بین زمان ها در ساختار سه زمان صفت مفعولی کاربرد دارد:ماضی نقلی،ماضی بعید،ماضی التزامی

نکته3:در انواع ماضی تنها زمانی که شناسه سوم شخص مفرد آن تهی نیست «ماضی التزامی » می باشد.

دانش آموزانی که دارای استعداد شعری هستند جهت آموختن اصول شعر گفتن و آشنایی با قواعد آن به کتاب «روزنه» نوشته «محمد کاظم کاظمی» مراجعه فرمایند.

کتاب

صفت های سنجشی

گاهی دو انسان یا حیوان یا چیزی را در یک صفتی با هم مقایسه می کنیم و بعد یکی را بر دیگری برتری می دهیم .

به طور مثال می گوییم« علی و حسن هر دو دانش آموزان زرنگی هستند امّا علی دانش آموز زرنگ تری  است.یا یوز بلنگ و آهو هر دو حیوانات سریعی هستند امّا یوز بلنگ حیوان سریع تری است.»همانگونه که مشاهده می کنید در این مقایسه یک انسان یا حیوان بر دیگری برتری داده شده و به آخر آن «تر» افزوده می شود مثل «زرنگ تر و سریع تر».به این گونه صفت ها که از ترکیب یک صفت بیانی با «تر»ساخته می شود صفت سنجشی تفضیلی می گویند.«دانش آموز زرنگتر»

زمانی نیز ما یک انسان یا حیوان یا چیزی را با نمونه های دیگری مقایسه می کنیم.به طور مثال می گوییم علی زرنگ ترین دانش آموز کلاس است یا یوزبلنگ سریع ترین حیوان روی زمین است.آنگونه که مشاهده می کنید این نوع کلمه از ترکیب یک صفت بیانی با«تر ین»ساخته می شود و «صفت عالی»  نام دارد.

اگر به مثال های بالا توجه کنید خواهید فهمید که «صفت تفضیلی» بعد از هسته قرار گرفته و جزء وابسته های بسین اسمی است« دانش آموز زرنگ تر» و بر عکس صفت عالی قبل از هسته قرار گرفته و از وابسته های بیشین حساب می شود«زرنگ ترین دانش آموز»

نکته1:برخی از کلمات مثل«به،مه،بیش،کم و...» صفت تفضیلی بوده و بدون «تر» می آیند:«به کزو ماند سرای زرنگار» این گونه کلمات اکثراً در جمله بدون هسته آمده و نقش می گیرند و بیشتر اوقات مسند می باشند.در  مثال قبل «به» مسند است.

نکته2:صفت های تفضیلی اگر همراه هسته نیایند دیگر وابسته و صفت نبوده و نقش می گیرند.مثال «علی زرتگ تر است»زرنگ تر مسند است.

نکته3:گاهی با افزودن «تر» به آخر برخی اسم ها صفت تفضیلی و عالی می سازیم.مثال:مردتر،شیرتر،آدم ترو... .اگر توجه فرمایید این نوع اسم ها در حقیقت در معنی صفت به کار می روند و دیگر اسم حساب نمی شوند به طور مثال مرد در معنی جوان مرد یا شیر در معنای شجاع.

نکته4:صفت های عالی اگر بدون هسته بیایند دیگر وابسته وصفت نبوده و نقش می گیرند.او بهترین است.بهترین:مسند/بهترین ها را انتخاب کن./بهترین :مفعول

نکته5:گاهی صفت های عالی همراه با کسره می آیند وبه کلمه قبلی خود اضافه می شوند که در این صورت خود هسته گروه اسمی بوده و نقش خواهد گرفت و کلمه بعد وابسته و مضاف الیه خواهد بود.مثال:بهترینٍ کارها نیکی به مادر است.بهترین کارها:گروه اسمی و نهاد/بهترین: هسته،نهاد/کارها:وابسته مضاف الیه

نکته6:گاهی صفت عالی بعد از کسره قرار می گیرد که در این صورت وابسته بسین و صفت خواهد بود.مثال:بنده یِ کمترین/کمترین وابسته بسین صفت

نکته7:در متون کهن گاهی صفت عالی با پسوند(ین) هم می آمده است.مثال:مهین نامداران(بزرگترین نامداران)

نکته8:گاهی در متون کهن صفت عالی با «تر»همراه می گردید.مثال:نیکوتر مردم(نیکوترین مردم)

ز پوچ جهان هیچ اگر دوست دارم
تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم

تو را ای کهن پیر جاوید برنا
تو را دوست دارم، اگر دوست دارم

تو را ای گرانمایه، دیرینه ایران
تو را ای گرامی گهر دوست دارم

تو را ای کهن زاد بوم بزرگان
بزرگ آفرین نامور دوست دارم

هنروار اندیشه‌ات رخشد و من
هم اندیشه‌ات، هم هنر دوست دارم

اگر قول افسانه، یا متن تاریخ
وگر نقد و نقل سیر دوست دارم

اگر خامه تیشه‌ست و خط نقر در سنگ
بر اوراق کوه و کمر دوست دارم

وگر ضبط دفتر ز مشکین مرکب
نئین خامه، یا کلک پر دوست دارم

گمان‌های تو چون یقین می‌ستایم
عیان‌های تو چون خبر دوست دارم

به جان، پاک پیغمبر باستانت
که پیری‌ست روشن‌نگر دوست دارم

سه نیکش بهین رهنمای جهان است
مفیدی چنین مختصر دوست دارم

ابرمرد ایرانیی راهبر بود
من ایرانی راهبر دوست دارم

نه كشت و نه دستور كشتن به كس داد
ازينروش هم معتبر دوست دارم

من آن راستين پير را گر چه رفته است
از افسانه آن سوي تر دوست دارم

هم آن پور بيداردل بامدادت
نشابوري هورفر دوست دارم

فري مزدك آن هوش جاويد اعصار
كه ش از هر نگاه و نظر دوست دارم

دليرانه جان باخت در جنگ بيداد
من آن شيردل دادگر دوست دارم

جهانگير و داد آفرين فكرتي داشت
فزونترش زين رهگذر دوست دارم

ستايش كنان ماني ارجمندت
چو نقاش و پيغامور دوست دارم

هم آن نقش پرداز ارواح برتر
هم ارژنگ آن نقشگر دوست دارم

همه کشتزارانت، از دیم و فاراب
همه دشت و در، جوی و جر دوست دارم

کویرت چو دریا و کوهت چو جنگل
همه بوم و بر، خشک و تر دوست دارم

شهیدان جانباز و فرزانه ات را
که بودند فخر بشر دوست دارم

به لطف نسیم سحر روحشان را
چنان چون ز آهن جگر دوست دارم

هم افکار پرشورشان را که اعصار
از آن گشته زیر و زبر دوست دارم

هم آثارشان را، چه پند و چه پیغام
و گر چند سطری خبر دوست دارم

من آن جاودان یاد مردان که بودند
به هر قرن چندین نفر دوست دارم

همه شاعران تو وآثارشان را
به پاکی نسیم سحر دوست دارم

ز فردوسی، آن کاخ افسانه کافراخت
در آفاق فخر و ظفر دوست دارم

ز خیام، خشم و خروشی که جاوید
کند در دل و جان اثر دوست دارم

ز عطار، آن سوز و سودای پر درد
که انگیزد از جان شرر دوست دارم

وز آن شیفته شمس، شور و شراری
که جان را کند شعله‌ور دوست دارم

ز سعدی و از حافظ و از نظامی
همه شور و شعر و سمر دوست دارم

خوشا رشت و گرگان و مازندرانت
که شان همچو بحر خزر دوست دارم

خوشا حوزه شرب کارون و اهواز
که شیرین ترینش از شکر دوست دارم

فری آذرآبادگان بزرگت
من آن پیشگام خطر دوست دارم

صفاهان نصف جهان تو را من
فزونتر ز نصف دگر دوست دارم

خوشا خطه نُخبه‌زای خراسان
ز جان و دل آن پهنه‌ور دوست دارم

زهی شهر شیراز جنت طرازت
من آن مهد ذوق و هنر دوست دارم

بر و بوم کُرد و بلوچ تو را چون
درخت نجابت ثمر دوست دارم

خوشا طرف کرمان و مرز جنوبت
که‌شان خشک و تر، بحر و بر دوست دارم

من افغان همریشه‌مان را که باغی‌ست
به چنگ بتر از تتر دوست دارم

کهن سُغد و خوارزم را با کویرش
که‌شان باخت دودهٔ قجر دوست دارم

عراق و خلیج تو را چون ورازورد
که دیوار چین راست در، دوست دارم

هم ارّان و قفقاز دیرینه‌مان را
چو پوری سرای پدر دوست دارم

چو دیروز افسانه، فردای رویات
به جان این یک و آن دگر دوست دارم

هم افسانه‌ات را، که خوشتر ز طفلان
برویاندم بال و پر، دوست دارم

هم آفاق رویایی‌ات را که جاوید
در آفاق رویا سفر دوست دارم

چو رویا و افسانه، دیروز و فردات
به جای خود این هر دو سر دوست دارم

تو در اوج بودی، به معنا و صورت
من آن اوج قدر و خطر دوست دارم

دگر باره برشو به اوج معانی
که‌ت این تازه رنگ و صور دوست دارم

نه شرقی، نه غربی، نه تازی شدن را
برای تو، ای بوم و بر دوست دارم

جهان تا جهان است، پیروز باشی
برومند و بیدار و بهروز باشی

مهدی اخوان ثالث (م. امید) شاعر نامدار و ایران‌گرای معاصر در سال 1307 در مشهد چشم به جهان گشود و در 4 شهریورماه 1369 در تهران درگذشت و در باغ آرامگاه حکیم فردوسی به خاک سپرده شده است.

اشعار ارغنون، انتشارات تهران، (۱۳۳۰)، زمستان، انتشارات زمان، (۱۳۳۵)، آخر شاهنامه، انتشارات زمان، (۱۳۳۸)، از این اوستا، انتشارات مروارید، (۱۳۴۵)، منظومه شکار، انتشارات مروارید، (۱۳۴۵)، پاییز در زندان، انتشارات مروارید، (۱۳۴۸)، عاشقانه‌ها و کبود (۱۳۴۸)، بهترین امید (۱۳۴۸)، برگزیده اشعار (۱۳۴۹)، در حیاط کوچک پاییز در زندان (۱۳۵۵)، دوزخ اما سرد (۱۳۵۷)، زندگی می‌گوید اما باز باید زیست... (۱۳۵۷)، ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم (۱۳۶۸)، گزینه اشعار (۱۳۶۸).

سایر آثار
آورده‌اند که فردوسی (کتاب کودکان، ۱۳۵۴)، درخت پیر و جنگل (۱۳۵۵)، پیر و پسرش (قصه‌ای نه کوتاه برای بچه‌ها)، نقیضه و نقیضه سازان (بحث و تحقیق ادبی)، کتاب مقالات (جلد اول)، بدعت‌ها و بدایع نیما یوشیج (کتابی مفصل در بحث و تحقیق شیوه نو نیمایی در شعر فارسیس ۱۳۵۷)، عطا و لقای نیما یوشیج (۱۳۶۱).

پرسش انکاری

دوستان عزیزم همانگونه که در سال های فبل خواندیم یکی از انواع جمله از نظر پیام و محتوا جمله پرسشی است امّا گاهی هدف از پرسش آگاهی از موضوعی که در مورد آن اطلاعی نداریم نیست بلکه هدف رد و انکار یا تأیید و قبول یک امر می باشد به زبان دیگر اینکه خود سؤال کننده جواب را می داند فقط می خواهد در قالب پرسش موضوعی را رد یا تأیید کند و بر تأثیر سخن بیفزاید.بر همین اساس می توان پرسش را علاوه بر پرسش عادی به دو دسته تقسیم کرد البته پرسش انواع گوناگون دیگری هم دارد که در مجال بحث ما نیست.

الف-پرسش انکاری(استفهام انکاری)

ب-پرسش تأکیدی(استفهام تأکیدی)

الف-در این نوع پرسش همان طور که در بالا نیز گفته شد هدف از پرسش رد و انکار یک امر است.مثال:چه کسی گفته که بدون زحمت می توان موفّق شد؟(نمی توان موفقّ شد)،چه کسی می تواند از عهده شکر نعمت های خدا برآید؟(هیچ کس نمی تواتد)

نکته:اکثر پرسش های انکاری با فعل مثبت می آیند.اگر در مثال های بال دقّت کنید خواهید دید که فعل هر دو جمله مثبت است ولی جواب منفی است.

ب-در این نوع جمله هدف تأیید و قبول یک امر می باشد.مثال:مگر نگفتم خوب درس بخوانید؟(حتماً گفتم)،خیال می کنی من منظور تو را نفهمیدم؟(حتماً فهمیدم)

نکته:اکثر پرسش های تأکیدی با فعل منفی می آیند ولی جواب آن ها بلی و حتماً و از این دست جواب هاست.اگر در مثال های بالا توجّه نمایید خواهید دید که فعل هر دو مثال منفی است.

تمرین

در عبارات و ابیات زیر نوع پرسش ها را مشخّص کنید.

-آیا دانایی دشمن انسان هاست؟

-تو نمی دانی مگر رسم ادب؟

-آیا دانایی دشمن جهل نیست؟

-آتش دل کی به آب دیده بنشانم چو شمع؟

-من که لاف عقل می زنم این کار کنم؟

-صبر بر جور رقیبت چه کنم گر نکنم؟

-نومید کی توان بود از لطف لایزالی؟

چو گرمی از تو می بینم چه باک از خصم دم سردم؟

-خیال می کنی کشور صاحب ندارد؟

-به خیالت خدا از گناهان تو خبر ندارد؟

-علی دارم چه غم دارم؟

«باسمه تعالی»

جمله

الف)تعریف محتوایی: جمله به کلمه یا مجموعه ای از کلمه ها گویند که پیامی را از گوینده به شنونده و از نویسنده به خواننده می رساند.

ب)تعریف ساختاری:جمله عبارتی است که دارای (نهاد و گزاره)باشد.

گاه یک کلمه به تنهایی یک جمله به حساب می اید

مانند علی به خانه امد و رفت

 متن بالا از دو جمله تشکیل شده است و رفت به تنهایی یک جمله است

در بعضی از جمله ها فعل حذف می شودمانند او را به کجا می بری ؟ به مدرسه اینجا فعل  می برم  حذف شده پس دو جمله است

تمرین درکلاس

الف)ابیات و عبارات زیر از چند جمله تشکیل شده است

ب)ای نام تو بهترین سر اغاز          بی نام تو نامه کی کنم باز

جواب 3 جمله است ای منظور ای خدا است مناداکه یک جمله محسوب می شود نام تو بهترین سر اغاز است حذف شده جمله دوم حساب می شود مصرع دوم  نیز یک جمله است   

ج)هم قصه ی نانموده دانی            هم نامه ی نانوشته خوانی     

برای فرا گرفتن و فهمیدن و به ویژه برای کشف کردن سری به طبیعت روستا زدم .

انواع جمله

جمله از نظر پیام و مفهوم یا شیوه ی بیان: 

 الف) خبری:خبری را به ما می رساند. (علامت این نوع جمله ( .) می باشد

ب)امری:کاری را درخواست می کند. (علامت این نوع جمله (.) می باشد

فعل امر دو ساخت دارد 1)دوم شخص مفرد بدون شناسه مانند

برو /بخوان /بنشین گاهی نشانه "ب"از اول فعل امر حذف میشود

مانند رو که در خانه ی خود بسته ایم                                         برو فعل امر

 دوم شخص جمع مانند:بروید/ بخوانید /بنشینید

ج)پرسشی :سؤالی را مطرح می کند. (علامت این نوع جمله (؟)  

باشد.) جمله پرسشی به دو گونه می اید همراه با نشانه های پرسشی ایا؟

چگونه ؟چرا؟مگر؟کدام؟کدامین؟و هیچ ؟ مانند ایا درس خوانده ای؟

بدون نشانه های پرسشی مانند درس خوانده ای ؟

در این جمله ها از طریق تغییر لحن و اهنگ متوجه می شویم که جمله پرسشی است 

د)جمله عاطفی:یکی از عواطف انسان مانند:تعجّب،تأسف،آرزو،دعا،نفرین و...را بیان 

می کند.(علامت این نوع جمله ( ! ) می باشد
                                                        

* جمله هایی که بوسیله ی آن ها برای کسی دعا می کنیم،« جمله ی دعایی » 

نامیده می شوند.فعل این نوع جملات معمولاً « باد ـ مباد ـ مبادا ـ بادا »می باشد و

 این جملات جزء «جملات عاطفی » محسوب می شوند. 

علامت های درونی و بیرونی جمله:

1) هر یک از انواع جمله دارای علامت های بیرونی هستند خبری(.)  پرسشی(؟) امری(.) عاطفی(!)

2)علامت های درونی:کلماتی هستند که در داخل جمله به یاری آنها نوع جمله را تشخیص می دهیم.

جمله خبری علامت درونی ندارد.

علامت درونی جمله پرسشی واژه هایی مانند:آیا،چرا،کجا،کی و....

علامت درونی جمله امری فعل های امر و نهی می باشند.مانند:بروم،نیا،بنویس،ننویس

علامت درونی جمله عاطفی واژه هایی هستند که نشانگر عواطف اند مانند:کاش،چه،چقدر،عجب و ....

نوع جمله های زیر را از لحاظ پیام و محتوا مشخص کنید و علامت های بیرونی و درونی آنها را بنویسید. .

بر ورق سبز برگ/ خط خدا را بخوان

افرین جان افرین پاک را

مردم بالا دست چه صفایی دارند

با بهاری که میرسد از راه          سبزشو تازه شو بهاری شو

با خودش زیر لب چنین می گفت:        ارزوهایتان چه رنگین است

شبروان مست ولای تو علی             جان عالم به فدای تو علی

چه فرهادها مرده در کوه ها            چه حلاج ها رفت بر دارها

اضافه تشبیهی

دانش آموزان عزیز در سال های پیش با آرایه ی تشبیه و ارکان آن آشنا شدیم و فهمیدیم که اگر جمله ی زبانی را با زیور ارایه های ادبی بیاراییم کلام زیبا و به عبارت دیگر ادبی می گردد لذا عبارتی که دارای آرایه ی تشبیه است زیباتر از جمله زبانی است برای مثال عبارت:«دانش اندر دل چراغ روشن است» زیباتر از عبارت«انسان با دانش آگاه می شود» می باشد حال اگر همین تشبیه را کوتاه تر بیان کنیم یعنی رکن چهارم و سوم آن را حذف نماییم بر زیبایی عبارت افزوده خواهد شد به این صورت:چراغٍ دانش.

به اینگونه تشبیه تشبیه بلیغ می گویند.اگر دو طرف تشبیه «مشبه و مشبه به»را به صورت یک ترکیب اضافی «مضاف و مضاف الیه»بیاوریم به ان اضافه ی تشبیهی یا تشبیه بلیغ اضافی می گویند.

مثال:توفانٍ غم:غم مثل توفان است/دریای غم ساحل ندارد:غم مثل دریاست.

نکته:در اکثر اضافه های تشبیهی رکن اوّل(مشبه) در جای مضاف الیه و رکن دوم(مشبه به)در جایگاه مضاف  می اید.در مثال بالا اگر توجه نمایید غم(مشبه) و توفان(مشبه به) می باشند و در ترکیب «توفانٍ غم» غم(مضاف الیه)وتوفان(مضاف) هست.برای امتحان درستی تشبیه بین دو کلمه «مانند»بیاورید و ببینید آیا تشبیهی وجود دارد یا نه.غم مانند توفان است.

اکنون در اشعار زیر تشبیه های اضافی را مشخّص کنید.

-رشته صبرم به مقراض غمت ببریده شد/همچنان در آتش مهر تو سوزانم چو شمع

-در آسمان سینه ی من ابر بغض خفت/صحرای دل بهانه ی باران گرفته است

-از سپهر رخت ستاره ی اشک/می دمد با تلاوت قرآن

آزمون نوبت دوم هفتم

آزمون فصل دو و سه هشتم

آزمون فصل چهار و پنج هشتم

آزمونک هفتم

يكى از مشهورترين و شناخته شده ترين نمادهاى صلح، كبوتر سفيد است. آيا تاكنون از خودتان پرسيده ايد، چرا كبوتر سفيد؟!
داستان اين انتخاب به حضرت نوح و كشتى مشهور او بازمى گردد. پس از آنكه نوح درگير آن توفان سهمناك شد و از هر جاندار جفتى را انتخاب كردو در كشتى گذاشت و... با پايان گرفتن خشم طبيعت از پرندگان خواست، هر كدام به سمتى پرواز كنندو براى او از خشكى هاى اطراف خبر آورند. مدتى گذشت، سرانجام كبوتر سفيد در حالى كه يك شاخه زيتون را با نوك خود حمل مى كرد، بازگشت و از وجود زمينى سبز خبر مى داد.
پس از جنگ جهانى دوم، پيكاسو از طرح همان كبوتر سفيد براى نشان دادن صلح و دوستى به عنوان نشان كنگره جهانى صلح در پاريس در سال ۱۹۴۹ استفاده كرد.
كشورهاى آسيايى و پرنده صلح
در برخى كشورهاى آسيايى به جاى استفاده از كبوتر سفيد، مرغ ماهيخوار سفيد را مظهر صلح مى دانند. نمادى از صلح، دوستى و رفاه و فراموش شدن جنگ!
نخستين بار در ژاپن و پس از بمباران هيروشيما و ناكاساكى بود كه دختر بچه ۱۱ ساله اى در سال۱۹۵۵ به علت قرارگيرى در معرض تشعشعات راديواكتيو به سرطان خون مبتلا شد. او كه Sadakosasaki نام داشت، شنيده بود درست كردن مرغ ماهيخوار با كاغذ و فكر كردن به آرزوها، باعث برآورده شدن آنها مى شود. به همين خاطر شروع به درست كردن مرغهاى كاغذى خود كرد و به سلامت خود و پر شدن دنيا از صلح و دوستى فكر كرد. گرچه هزاران مرغ ماهيخوار درست كرد اما عاقبت در كمتر از يك سال بر اثر بيمارى سرطان جان باخت. خبر اين مرگ تأسف آور به گوش مردم دنيا رسيد و پس از آن سازمانى به نام Sadako (به نام همان دختر) تأسيس شد و شعار و هدف خود را اتحاد كودكان جهان در تلاش براى صلح و دوستى مطرح كردند و مرغ ماهيخوار سفيد نيز سمبل و نماد اين فعاليت شد.
بالا بردن انگشتان و ساختن عدد ۷ يا حرف V انگليسى با ۲ انگشت
اين حركت كه به نشانه پيروزى در تمام دنيا انجام مى شود، نخستين بار در جنگ جهانى دوم توسط اروپاييان انجام شد و آنها سعى كردند با ساختن حرف V با ۲ انگشت به كلمه Victory يعنى پيروزى اشاره كنند و از همان جا بود كه اين علامت در تمام دنيا قابل فهم و به نوعى زبان بين المللى تبديل شد.

کنایه

 کنایه "  در اصل واژه ای عربی است که درنوشته و گفتار فارسی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. اگر بخواهیم مطلبی را به دور از صراحت بر زبان آوریم ( پوشیده گویی کنیم ) می توان برای ادای

چنین مطلبی از آرایه ی کنایه سود جست.به عبارت دیگر هرگاه بخواهیم کلام را به شیوه ای بیان کنیم که علاوه بر معنی، معنای پوشیده ای یا همان معنی معنی(مفهوم) نیز داشته باشد و 

مرادمان همانمعنی معنی(مفهوم) باشد ، از صنعت ادبی کنایه بهر ه برده ایم.مثلا اگر بگوییم "کلاه فلانی پشم ندارد" نبودن پشم در کلاه او ظاهر کلام و معنی حقیقی آن است، اما اگر مراد 

بی زبانی و بی دست و پایی او باشد(زیرا به دلیل ترسویی ،پشم کلاهش را ربوده اند )این کلام ، کنایه است .

مثال:

- فلاني ريش سفيد است.

کنايه از پيري و قابل احترام بودن و با تجربگي کسي است.

- چنين است رسم سراي درشت                   گهي پشت بر زين، گهي زين به پشت  

کنايه از اينکه جهان هميشه به يک صورت باقي نمي ماند

«فردوسي»

-  نپندارم اي در خزان کشته جو                  که گندم ستاني به وقت درو

             کل بيت کنايه است از اينکه کار بد عاقبت و نتيجه بد دارد.      «سعدي»

- قيمت مقطوع است.

کنايه از چانه نزنيد

- سرم به دنيي و عقبي فرو نمي آيد              تبارک الله از اين فتنه ها که در سر ماست

سر فرو نياوردن: کنايه از تسليم نشدن                                                    «حافظ»

- سخن دهان به دهان مي گشت.

          کنايه از پخش شدن راز

- پر طاووس در اوراق مصاحف ديدم                     گفتم: اين منزلت از قدر تو مي بينم بيش

گفت: خاموش که هرکس که جمالي دارد                   هر کجا پاي نهد، دست ندارندش پيش  

کنايه از اينکه مانع او نمي شوند

«سعدي»

- دست روي دست گذاشته است.

    کنايه از «بيکار نشستن»

- از مکافات عمل غافل مشو                      گندم از گندم برويد جو زجو      «مولوي»

                                                 کنايه از هر کاري عکس العمل خود را دارد

- چو بشنيد بيچاره بگريست زار                             که اي خواجه دستم  ز دامن بدار

کنايه از اينکه مرا به حال خود رها کن

«سعدي»

- چو نامردم آواز مردم شنيد                       ميان خطر جاي بودن نديد

                                                                     کنايه از فرار کردن                                                      «سعدي»

- يکي نغز بازي کند روزگار                      که بنشاندت پيش آموزگار

                                                         کنايه از اقرار به ناداني         «فردوسي»

- به تيغم گر کشد، دستش نگيرم                   وگر تيرم زند، منتّ پذيرم          «حافظ»

دست کسي را گرفتن: کنايه از مانع انجام کاري شدن

- هر که دل پيش دلبري دارد                      ريش در دست ديگري دارد        «سعدي»

                                                       کنايه از اختياري از خود نداشتن

- دلا معاش چنان کن که گر بلغزد پاي           فرشته ات به دور دست دعا نگهدارد

                         کنايه از گرفتار مشکل شدن                                          «حافظ»

- برو با دوستان آسوده بنشين                         چو بيني در ميانِ دشمنان جنگ

و گر بيني که با هم يک زبانند                    کمان را زه کن و بر باره بر سنگ

                      کنايه از اتحاد و همدلي                  کنايه از آماده جنگ و دفاع شدن  «سعدي»

وگر گوید به شیرین کی رسم باز/بگو با روزه مریم همی ساز                    

                         کنایه از سکوت کردن

مصدر - بن ماضی - مضارع

آراستن - آراست - آرا

آرامیدن - آرامید - آرام

آزردن - آزرد - آزار

آزمودن - آزمود - آزما

آسودن - آسود - آسا

آشامیدن - آشامید - آشام

آشفتن - آشفت - آشوب

آغازیدن - آغازید - آغاز

آغشتن - آغشت - آغار

آفریدن - آفرید - آفرین

آلودن - آلود- آلا

آمدن - آمد - آ

آمرزیدن - آمرزید - آمرز

آموختن - آموخت - آموز

آمیختن - آمیخت - آمیز

آوردن - آورد - آور

آویختن - آویخت - آویز

ارزیدن - ارزید -ارز

افتادن - افتاد- افت

افراشتن - افراشت - افراز

افروختن - افروخت - افروز

افزودن - افزود - افزا

افسردن - افسرد - افسر

افشاندن - افشاند - افشان

افشردن - افشرد - افشر

افکندن - افکند - افکن

انباشتن - انباشت - انباز

انجامیدن - انجامید - انجام

انداختن - انداخت - انداز

اندوختن - اندوخت - اندوز

ندودن - اندود - اندا

اندیشیدن - اندیشید - اندیش

انگاشتن - انگاشت - انگار

انگیختن - انگیخت - انگیز

ایستادن - ایستاد - ایست

باختن - باخت - باز

باریدن - بارید - بار

باشیدن - باشید - باش

بافتن - بافت - باف

بالیدن - بالید - بال

بایستن - بایست - بای

بخشودن - بخشود - بخشا

بخشیدن - بخشبد- بخش

برازیدن - برازید - براز

بردن - برد- بر

بریدن - برید - بر

بستن - بست - بند

بلعیدن - بلعید - بلع

بودن - بود - بو

بوسیدن - بوسید - بوس

بوییدن - بویید - بو

بیختن - بیخت - بیز

پاشیدن - پاشید - پاش

پالودن - پالود - پالا

پاییدن - پایید - پا

پختن - پخت - پز

پذیرفتن - پذیرفت - پذیر

پراکندن - پراکند - پراکن

پرداختن - پرداخت - پرداز

پرستیدن - پرستید - پرست

پرسیدن - پرسید - پرس

پروردن - پرورد - پرور

پریدن - پرید - پر

پریشیدن - پریشید - پریش

پژمردن - پژمرد - پژمر

پژوهیدن - پژوهید - پژوه

پسندیدن - پسندید - پسند

پلاسیدن - پلاسید - پلاس

پنداشتن - پنداشت - پندار

پوسیدن - پوسید - پوس

پوشیدن - پوشید - پوش

پوییدن - پویید - پو

پیچیدن - پیچید - پیچ

پیراستن - پیراست - پیرا

پیمودن - پیمود - پیما

پیوستن - پیوست - پیوند

تابیدن - تابید - تاب

تاختن - تاخت - تاز

تافتن - تافت - تاب

تپیدن - تپید - تپ

تراشیدن - تراشید - تراش

تراویدن - تراوید - تراو

ترسیدن - ترسید - ترس

ترکیدن - ترکید - ترک

تکیدن - تکید - تک

تنیدن - تنید - تن

توانستن - توانست - توان

توپیدن - توپید - توپ

توختن - توخت - توز

توفیدن - توفید - توف

جستن – جست – جه

جستن – جست – جو

جنبیدن – جنبید – جنب

جنگیدن – جنگید – جنگ

جوشیدن – جوشید – جوش

جویدن – جوید – جو

جهیدن – جهید – جه

چاپیدن – چاپید – چاپ  

چرخیدن – چرخید - چرخ

چروکیدن – چروکید – چروک

چریدن – چرید – چر

چسبیدن – چسبید – چسب

چشیدن – چشید – چش

چکیدن – چکید – چک

چمیدن – چمید – چم

چیدن – چید – چین  

حاریدن – چارید – خار

خاستن – خاست – خیز

خراشیدن – خراشید – خراش

شعر کامل «ای وطن» سلمان هراتی

المپیاد ادبیات هشتم2(با جواب)

1- بیت زیر از چند جمله تشکیل شده است؟

« خلیل آتشین سخن ، تبر به دوش بت شکن      خدای ما دوباره سنگ و چوب شد نیامدی»

الف) دو                              ب) سه                                ج) چهار                                         د) یک 

2- معنی چند واژه در داخل پرانتز آمده درست است؟ 

 ( درازنا:طول)(مآل اندیش:ثروت دوست) (فروغ: روشنایی) ( سبا:باد خنک) (فرهیختگی: علم آموختگی)( آزادگان: جوانمردان) ( استعمال:آبادانی خواستن)   ( تازش:حمله) ( خامه: قلم) (غزا:جنگ) (پوپک:نوعی گل)

الف)پنج                             ب)شش                               ج)هفت                                          د)هشت

3-  با توجّه به بیت « صبح صادق قدرت کاذب شکست       رشته های دام اهریمن گسست » گزینه­ ی صحیح را انتخاب کنید.

الف) قدرت - رشته ها ( مفعول )                                                        ب) صبح- رشته ها ( نهاد )            

 ج) صادق – اهریمن ( مضافٌ الیه)                                                      د) شکست – گسست ( فعل اسنادی )  

4-- روايت " مَن عَرَفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبَّه " با كدام مهارت زندگي ارتباط دارد؟

الف) تفكّر خلّاق                          ب) خود آگاهي                             ج) تصميم گيري                                    د) ارتباط مؤثّر

5- در عبارت زیر ، چند واژه جمع به کار رفته است؟

« پدر بزرگش ، میرزامحمد خان  که خود شاعر سر شناسی در شیراز بود ، نوه اش را با خود به همراه به مجالس شعرا می برد.»

الف) یک                                   ب) دو                                        ج) سه                                                       د) چهار

6-کدام گزینه با«پرستار» هم خانواده است؟

الف)باز پرسی                             ب)بررسی                                 ج)پرستویی                                           د)بت پرست

7-مفهوم کلی کدام بیت با بقیّه فرق دارد؟

الف)یکی را به سر برنهد تاج بخت               یکی را به خاک اندر آرد ز تخت

ب)کلاه سعادت یکی بر سرش                   گلیم شقاوت یکی بر برش 

ج)گلستان کند آتشی بر خلیل                   یکی را بر آتش برد ز آب نیل

د)فرو مانگان را به رحمت قریب                  تضرّع کنان را به دعوت مُجیب

8-در کدام گزینه «مفعول» وجود ندارد؟

الف)دیار مشرق و مغرب به چه گرفتی؟                                     ب)ای وطن ای دل مرا مأوا

ج)هر مملکتی بگرفتم رعیّتش نیازردم                                       د)نام پادشاهان جز به نیکی نبردم

9-در کدام گزینه ترکیب وصفی وجود دارد؟

الف)و ان که حب وطن نداشت به دل/مرده زان خوب تر به باور من                  ب)بیش از آنکه من خوف تبر را نگرانم

ج)رشته های دام اهریمن گسست                                                           د)مهربان و ساده و زیبا نبود

10-در کدام بیت آرایه مشترک وجود ندارد؟

الف)مهر ناموس و زندگانی و دین/عزّت و خاندان و مال و وطن                        ب)حد من نیست ثنایت گفتن/گوهر شکر عطایت سفتن

ج)باد خشم وباد شهوت باد آز/برد آن را که نبود اهل نماز                               د)چو خواهی که یابی ز هر بد رها سر اندر نیاری به دام بلا

11-- بیت زیر ، از کیست؟   " نام نیکو گر بماند ز آدمی             بٍه کزو ماند سرای زر نگار

الف) جامی                                        ب) حافظ                               ج) ایرج میرزا                                  د) سعدی

12- بیت : «به حلاوت بخورم زهر که شاهد ساقی است       به ارادت بکشم درد که درمان هم از اوست» به چه مفهومی اشاره دارد؟     

الف) تحمل کردن سختی ها و دشواری ها                                 ب) تنها به فکر خدای بلند مرتبه بود

ج) تسلیم بودن در برابر اراده ی خداوند                                    د) بهره بردن از خوشی های زندگی

13-- در کدام عبارت ، نوع واژه های مشخص شده در پرانتز ، درست نیامده است؟

الف) چند روز پس از آغاز آبله کوبی به امیر خبر دادند( صفت مبهم)       ب) از قضا در همان روز مردی را که طفلش مرده بود ، به نزد او آوردند. ( صفت اشاره)

ج) یک دو سه روزی با ما بساز جانا( صفت شمارشی)                           د) چه بغض ها که در گلو رسوب شد نیامدی (صفت پرسشی)

14-کدام بیت با مفهوم عبارت«الاعمالُ بالنیّات»تناسب دارد؟

الف-شیر حقم نیستم شیر هوا/فعل من بر دین من باشد گوا                 ب)چون درآمد در میان نام خدا/ تیغ را دیدم نهان کردن سزا  

ج)گفت من تیغ از پی حق می زنم/بنده حقّم نه مأمور تنم                    د)در زمان بنداخت شمشیر آن علی کرد او اندر غزایش کاهلی

15-نویسنده کدام اثر نادرست می باشد؟

الف)مثنوی معنوی:مولوی            ب)سرود درد:سلمان هراتی                ج)امیر کبیر:محمود حکیمی        د)هفت اورنگ:جامی

16- در عبارت زیر به ترتیب ، چند مفعول ، متمم و وابسته پیشین به کار رفته است؟ 

  «آن کس که ایران را بشناسد ، خواهد کوشید که در آبادی ، آزادی ، شکوفایی و توانایی ، پیروری و بهروزی آن از تلاش و تکاپویی باز نماند و دریغ نورزد»
الف) یک- پنج- سه                      ب) یک- هفت- دو                         ج) یک- هشت- یک                  د) دو- شش- یک 

17-در بیت« باده ی لعل لبش کز لب من دور مباد/راح روح که و پیمان ده پیمانه ی کیست» کدام نوع جناس به کار رفته است؟

الف)ناقص اختلافی                  ب)ناقص حرکتی                    ج)ناقص افزایشی               د)الف و ج 

18-کدام گزینه با بقیّه فرق دارد؟

الف)تلنبه                              ب)شکمبه                             ج)پنبه                           د)استانبول

19-شعر زیر بیانگر کدام نوع ادبیات است؟

زنهار مگو سخن بجز راست                   هر چند تو را در آن ضررهاست

روزی که نکرده ای در آن کار                   آن روز ز عمر خویش مشمار

الف)حماسی                            ب)اندرزی                                   ج)تعلیمی                            د)ب و ج

20-املای کدام گزینه با توجّه به معنای آن نادرست است؟

الف)حرس:آز                           ب)کاذب:دروغین                           ج)رئوس:رأس ها                   د)شأن:مقام

آزمون ادبیات هفتم فصل چهارم

1--مفهوم و معنی کامل بیت های زیر را بنویسید.2

- مندیش که دام هست یانه      برمردم چشم دیدن آموز

- گرفتم آن گل وکردم خمیری      خمیری نرم و نیکو چون حریری

۲-معنی لغت های زیر را بنویسید.2

صحن:                                 نصیب:                           محفل:                 رزق:                        عبرت نمودن:                    مکث:                   نیرزد:             ضریح:

3-نقش کلماتی را که زیر آن ها خط کشیده شده بنویسید. 1

-جان ودل سعید با صدای دلنواز قرآن آشنا بود.

-از حرم تا مدرسه راهی نیود

4-زمان فعل های زیر را بنویسید.1

خواهم رفت                                      می نویسد                                        آمدند                                              نشسته بودید       

5-چهار ویژگی فعل های زیر را بنویسید.1

می آیم:1-...................2-..............3-................4.................

شده است:1-..............2-..............3-...............4-................

6-آرایه ی مقابل کدام گزینه نادرست است؟

1-ی مرغک خرد زآشیانه / پرواز کن و پریدن آموز(تشخیص- مراعات نظیر)  2- هرچه کنی کشت همان بدروی / کار بد ونیک چو کوه و صداست (تشبیه – تشخیص)

3- نارخندان ،باغ را خندان کند / صحبت مردانت از مردان کند (مراعات نظیر-تکرار) 4- گرفتم آن گل و کردم خمیری /خمیری نرم ونیکوچون حریری(تکرار- تشبیه)

7- مولف اثر در کدام گزینه درست ذکر نشده است؟

1- افسانه: نیما یوشج                        ۲- سبک شناسی: ملک الشعرای بهار

3-مثنوی معنوی:مولوی               ۴-به قول پرستو:پروین اعتصامی

8-فعل کدام گزینه اسنادی نیست؟

1- که تو شیرمردی و من پیرزن                       ۲-بوی در دو گیتی زبد رستگار

3- رام از چه شدی؟                                        ۴- میان شاعره ها تا کنون نظیرش نیست

9-درکدام گزینه مفرد واژه نادرست می باشد؟

1- فواصل : فاصله            ۲-قوافی : قافیه                                    ۳-الحان: لحن                                               ۴-مفاهیم : فهم

10-درکدام گزینه مفعول بیشتری آمده است؟

1- هرچه کنی کشت همان بدروی / کار بد ونیک چو کوه و صداست             2- به جان زنده دلان سعدیا که ملک وجود / نیرزد آن که دلی را زخود بیازاری

3- هجوم فتنه های آسمانی / مرا آموخت علم زندگانی                                 4- شو روز به فکر آب و دانه / هنگام شب آرمیدن آموز

11- در شعر « یاد بعضی نفرات / رزق روحم شده است » مسند کدام است؟
1-یاد           ۲-بعضی نفرات         ۳- روح       ۴- رزق روح

12- عبارت زیر چند جمله است؟

نیما ناگهان به خود می آید.هنوز گیج وغرق زیبایی شعر است.با دستپاچگی می گوید: ها ؟بله! زیبابود .گمان کنم شاعر آن ویکتور هوگو باشد

1- شش جمله        ۲- هشت جمله       ۳-پنج جمله         ۴- هفت جمله

13- کدام گزینه ترکیب وصفی«موصوف و صفت» می باشد؟

 1-نارخندان                  ۲-اغ ایران                      ۳-روح مردان                               ۴- دست یزدان

14= در کدام گزینه گزاره بر نهاد مقدم شده است؟

1- گرفتم آن گل و کردم خمیری          ۲- آن که جان بخشید و ایمان خاک را

3- رام تو نمی شود زمانه                  ۴-که بیچاره بودی در آغوش من

15- در کدام قالب شعری قافیه های بیت با تعداد ابیات آن یکسان است؟

 1-غزل                            ۲-قطعه                             ۳- قصیده                            ۴- مثنوی

16- املای همه ی گزینه ها درست است به جز گزینه ی ..........

1  - نصیب شدن                     2- گشت و گزار                 3- عطش مطالعه   4- اخلاص و همّت

17- معنای « چمیدن » در کدام گزینه نیامده است ؟  

1- نرم راه رفتن                2 - آهسته راه رفتن                3- با ناز راه رفتن              4- در چمن راه رفتن

18- واژه های کدام گزینه جای خالی را تکمیل می کند ؟

« نامه ممکن است دوستانه یا .................. باشد و یا ممکن است رسمی و .................. باشد . »

1- صمیمی ، شرکتی                   2- برادرانه ، شرکتی        3- عاطفی ، اداری      4- خانوادگی ، اداری

آزمون ادبیات هشتم فصل چهارم

1-درستی یا نادرستی جملات زیر را با علامت  (ص و غ)  مشخّص کنید.1

الف) از قالب"مثنوی"، برای بیان داستان ها بهره می گیرند               ب)در عبارت ؛«آن برگ های سبز زیر نور گرم خورشید می درخشیدند.» کلمة"نور"هسته است.

پ ) صفت مشترک بین مشبه ومشبه به را«ادات تشبیه » می نامند.      ت)به تکرار یک حرف یا صدا(صامت،مصوت) در عبارت یا بیت ،واج آرایی می گویند.

2- گزینه ی صحیح را انتخاب کنید.5

-همه ی گزینه ها ادبیات اندرزی یا تعلیمی هستندبه جز گزینه ی ..........

الف :بوستان سعدی   5               ب : مثنوی مولوی  5                پ:  شاهنامه ی فردوسی    5                        ت : کلیله ودمنه

-معنی واژه های مشخّص شده ی بیت زیر ،به تر تیب ،در کدام گزینه آمده است؟

«کای فرازنده ی این چرخ بلند                                        وی نوازنده ی دل های نژند»

الف :بزرگ،مهربان،سردوبی روح   5                                                ب : برپاکننده ،آرامش بخش ،مهربان  5

 پ:  افرازنده،مهربان،اقرارکننده    5                                                    ت: بلند کننده ،نوازش گر ،غمناک 5

-در کدام گزینه آرایه ی تشبیه به کار نرفته است؟

الف :ای هدهد صبا به سبا می فرستمت                                               بنگر که از کجا به کجا می فرستمت   ب : تأمّل در آیینه ی دل کنی                                                                        صفایی به تدریج ،حاصل کنی  5

پ:  نام نیکو گر گر بماند زآدمی                                                                          به کزو ماند سرای زرنگار    5                                           

ت : نو جوانی به جوانی مغرور                                                                            رخش پندار همی راند زدور 5

-دربیت زیر کدام آرایه را نمی توان یافت ؟

« ستاره ای بدرخشید و ماه مجلس شد         دل رمیده ی ما را انیس و مونس شد »

الف :اشتقاق  5                       ب : سجع  5                          پ : استعاره  5                     ت : مراعات نظیر  5

-در بیت :«کیست آن صورتگر ماهر که بی تقلید غیر /  این همه صورت برد بر صفحه ی هستی به کار»به کدام یک از نام های  خداوند اشاره دارد؟

الف:غفور   5                          ب:رحیم    5                                 پ:عزیز   5                                     ت:مصوّر5

با توجه به عبارت زیر ، همه گزینه ها « هسته ی » گروه اسمی محسوب می شود ، به جز ...

«جوانه ریشه ی کوچکش را برای پیدا کردن آب در دل زمین به این سو و آن سو فرستاد.»

الف : آب    5                       ب : ریشه  5                                          پ :   سو 5                               ت : دل5

-دربیت مقابل، به مفاهیم کدام گزینه اشاره شده است؟"ده روزه مهر گردون افسانه است وافسون/نیکی به جای یاران فرصت شمار یارا"

الف : ناپایداری دنیا،دشمنی با دشمنان5                                ب : دشمنی با دشمنان،چرخش منظّم خورشید  5   

پ :   دوستی با دوستان ،ناپایداری دنیا 5                               ت : چرخش منظّم خورشید  ، دوستی با دوستان 5

3-معنای واژه های مشخص شده را بنویسید.  

الف : به حلاوت بخورم زهر . (................................)                              ب: امیرکبیر یکی از مردان نامی کشورداری و سیاست شد..(........................)

پ : نقّاشی تو طبیب زخم های ماست.  (.............................................)          ت : به ارادت بکشم درد که درمان هم از اوست.(.......................................)

ث: توطئه انگلیس شکست خورد (........................ )                                     ج:این ایرانی پرشور نیرنگ استعمار را در کشورش دریافت.

                                                                                                                         (...................................)            (............................)

چ:سیمای وطن را به زیور شکوه و خلاقیّت می آرایند..(.........................................)

4-نقش کلماتی را که زیرشان خط کشیده شده ؛مشخص کنید. 5/1

« مبادا گذر شتابان عمر را مسخره بگیریدیا به حرف بزرگ تر هایتان گوش نکنید واز تجربه های آنان بهره نگیرید.»

5-معنی و مفهوم ابیات وعبارات زیر را بنویسید.3

الف- به جهان خرم از آنم که جهان خرّم از اوست /  عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست          

ب-آن که حب وطن نداشت به دل /  مرده زان خوب تر به باور من

ج-الیوم استعمال توتون و تنباکو در حکم محاربه با امام زمان است.

6- کلمةمقابل را با صفت بیانی مناسب ،گسترش دهید.1

پرنده...............                       لهجه.................                        سخنرانی.................                       وطن.....................

7-در ابیات زیر کلمات «جناس» را مشخّص کنید.3

- ای هدهد صبا به سبا می فرستمت/بنگر که از کجا به کجا می فرستمت

- کدامین ساعت از من یاد کردی/کدامین روزم از خود شاد کردی

-بهرام که گور می گرفتی همه عمر/دیدی که چگونه گور بهرام گرفت

8-در تشبیه زیر ،رکن های تشبیه را مشخص کنید.2

«این بال های خفّاش همانند لاله های گوش اند،بی پر و بدون رگ های اصلی.»

رکن اول:...................................      رکن دوم:..................................        رکن سوم:..................................   رکن چهارم:...........................

9-کتاب های زیر از چه کسانی هستند.5/1

رساله ی قشیریّه............................       داستان هایی از زندگی امیرکبیر........................امیرکبیر................

آزمون ادبیات هشتم درس هشت و نه

1-درباره ی بیت«حیف است طایری چو تو در خاکدان غم/زین جا به آشیان وفا می فرستمت» کدام گزینه غلط است؟

الف-مسند وجود دارد            ب-مفعول وجود دارد            ج-تشبیه وجود دارد                    د-چهار جمله است

2-در جمله «تمام بچّه های ایران فزندان حقیقی من هستند»کدام گروه اسمی مسند است؟

الف-بچّه های ایران            ب-تمام بچّه های ایران            ج-فرزندان حقیقی                      د-فرزندان حقیقی من

3-جمله های صحیح و غلط را مشخّص کنید.

-کمال الدّین بهزاد از نقّاشان معروف قاجار بود.(      )

-اصل کتاب «رساله ی قشیریّه» به زبان عربی است.(     )

-در کلماتی چون(شأن،رؤیا)می توانیم همزه را حذف کنیم(      )

-جنگ چالدران بین ایران و روسیه رخ داد.(        )

4-در کدام گزینه معنای واژه درست نمی باشد؟

الف-طایر:پرنده                     ب-معاهده:معامله                    ج-محاربه:جنگیدن                  د-اقتدار:توانایی

5-مترادف کلمه«حیران»کدام است؟

الف-حیرت                          ب-متحیّر                       ج-سرآسیمه                             د-سرگردان

6-بیت«ای هدهد صبا به سبا می فرستمت/بنگر که از کجا به کجا می فرستمت»در چه قالبی است وشاعران آن کیست؟

الف-مثنوی-حافظ                    ب-مثنوی-سعدی                 ج-غزل-حافظ                       د-غزل-سعدی

7-در مصراع«رخش پندار همی راند زدور»طرف اوّل و دوم تشبیه کدام است؟

الف-پندار-رخش                    ب-رخش-پندار                    ج-جوان-رخش                      د-رخش-جوان

8-در عبارت«باریکه ای از نور خورشید به دیوار غار می تابید و فضا را روشن می کرد.کمال الدین تکّه ی چوب نیم سوخته ای بر داشت و بر دیوار غار

تصویر مرغی را کشید»چند وابسته ی پسین وجود دارد؟

الف-شش                          ب-هفت                                 ج-پنج                             د-چهار

9-در بیت بالا کدام یک از کلمات زیر «مفعول »نیستند؟

الف-فضا                         ب-تصویر مرغی                       ج-تکّه ی چوب نیم سوخته                د-مرغی

10-کدام یک از کلمات زیر در صورت ترکیب با «ان»یا«ی» میانجی نمی پذیرند؟

الف-ساده                        ب-دیده                                    ج-تشبیه                                  د-نخبه

المپیاد ادبیات هشتم(تا آخر درس دهم)

وابسته های پیشین

همانطور که قبلاً نیز گفته شد یکی از انواع کلمه«اسم» می باشد.اسم کلمه ای است برای نامیدن انسان،حیوان واشیا.نیز در جلسات قبل خواندیم که هر اسمی که وارد جمله می شود یک گروه اسمی است.و هر گروه اسمی در جمله می تواند نقش بپذیرد(نهاد،مفعول،متمم،مضاف الیه و....).هر اسم که در جمله یک گروه اسمی است به تنهایی هسته محسوب می شود و می تواند برای خود وابسته بگیرد .اگر این وابسته قبل از هسته بیاید وابسته پیشین و بعد از هسته وابسته پسین نامیده می شود.

یکی از وابسته های پیشین اسم «صفت های پیشین» می باشند.

صفت های پیشین:1-صفت اشاره2-صفت شمارشی3-صفت تعجّبی4-صفت پرسشی5-صفت مبهم6-صفت عالی

1-صفت اشاره

۱)صفت اشاره : هرگاه واژه های «این»و «آن»و مشتقات آنها(همان،همین،چنین،چنان) همراه با اسم و جانشینان اسم ذکر شوند «صفت اشاره» اند.

این کتاب را خواندم.

نکته1:اگر صفت های اشاره همراه هسته بیایند صفت محسوب می شوند در غیر این صورت گروه اسمی بوده و نقش می پذیرند.

این قابل تحمّل نیست.(این :نهاد)

نکته2:اگر صفت های اشاره(این و آن)با«همه»همراه شوند هر دو صفت اشاره اند و «همه»دیگر صفت مبهم نیست.

این همه مردم

  2-صفت شمارشی:

الف)صفت شمارشی اصلی: هر گاه اعداد یک تا بی نهایت با اسم یا جانشینان اسم همراه گردند ، «صفت شمارشی» اصلی اند.

یک،دو،سه......  مثال:یک کتاب خریدم.یک:وابسته پیشین،صفت،شمارشی،اصلی

نکته1:صفت های شمارشی اصلی جمع بسته نمی شوند مگر پنج عدد(ده،صد،هزار،میلیون،میلیارد)مثال:ده ها نفر در کوچه جمع شده بودند.

نکته2:گاهی برای تقریب دو عدد اصلی نزدیک به هم را در جمله می آوریم که یک صفت شمارشی حساب می شوند.مثال:یکی دو نفر را دیدم.

نکته3:گاهی قبل از صفت شمارشی صفت اشاره آورده می شود.که باید دو وابسته پیشین حساب  گردد.مثال:این دو نفر(این:صفت اشاره،دو:صفت شمارشی اصلی)

ب)صفت شمارشی ترتیبی:صفتی است که با ترکیب صفت های شمارشی اصلی با لفظ «-ُمین» یا ساخته می شود. 

مثال:دومین نفر

نکته1:اکثر موارد به جای «یکمین»از کلمات«نخستین یا اوّلین»استفاده می شود.مثال:اوّلین نفر

نکته2:اگر صفت های شمارشی ترتیبی نقش نمای اضافه(کسره) بگیرند دیگر صفت نخواهند بود بلکه هسته گروه اسمی بوده و نقش می پذیرند.مثال:اوّلینِ شما کیست؟(اوّلین/نهاد)

3-صفت پرسشی :

هرگاه واژه های «  کدام ،کدامین، چند، چندم ،چندمین چه،چگونه ،چطور، چه جور ،و....»همراه با اسم یا جانشینان اسم بیایند «صفت پرسشی»نامیده می شوند. مثال:           کدام  کتاب  را دوست داری؟ 

نکته1:کلمات «چند و چندمین» اگر جمله زا سؤالی نکنند،صفت مبهم هستند نه صفت پرسشی.مثال:چند کتاب داستان خریدم.

نکته2:«چه» اگر پرسش را نرساند صفت تعجّبی است نه صفت پرسشی.مثال:چه هوای خوبی!

4-صفت تعجبی:

هرگاه واژه های «چه، ،عجب» همراه اسم یا جانشینان اسم باشند«صفت تعجبی» هستند. مثال:عجب انسان بزرگواری!

5- صفت  مبهم:

هرگاه نشانه های مبهم « هر،همه،هیچ،فلان، چندین، برخی، بعضی ،پاره ای، چندان ،...» همراه اسم یا جانشینان اسم ذکر شوند، «صفت مبهم» اند.مثال:همه مردم آمدند.

6-صفت عالی :

همه ی صفت هایی که وند «ترین»را به دنبال دارند «صفت عالی» هستند.بهترین لباس را علی خرید.

نکته:تمامی صفات پیشینی که در فوق توضیح داده شد به شرطی صفت هستند که با اسم(هسته) همراه باشندوگرنه خود گروه اسمی بوده و در جمله نقش خواهند پذیرفت.

انواع کلمه :

فعل – اسم – صفت – ضمیر – قید – حرف – شبه جمله .

نقش کلمه ها در جمله :

 نقش های اصلی:

1. نهاد (فاعل – مسندالیه)              2. مسند        3-مفعول

4. متمم                   5.منادا           

 نقش های تبعی:

1. بدل       2. معطوف           3-تکرار

نقش های وابسته:

1-صفت     2-مضاف الیه